burayla ilgili sevdiğim çok şey var ve zamanla belki hepsinden bahsederim. ama kategori buranın en underrated özelliğiymiş gibi geliyor, o yüzden öncelik ve birincilik ona ait olsun.
düzen aşığı biri olarak kendi girdilerimin kategorilere ayrılmış olmasının tatmin ediciliği bir yana, sevdiğim yazarların girdilerini kategorilere göre okumanın harika bir şey olduğunu birkaç ay önce fark etmiştim. hala da her kullandığımda ilk kim düşündüyse aklına sağlık diye dua ediyorum. müthiş eğlenceli ve düzenli bi sistem yahu, durduk yere övüp övüp mutlu oldum.
uzman yazarların değil, son kontrolü yapan kimse onun kararı ve sorumluluğundadır. ancak kesin olan tek bir şey varsa başlığın kategorisinin girdinin yazarıyla hiçbir ilgisi yoktur. daha doğrusu girdinin yazarını ilgilendiren bir yanı yoktur. çünkü sözlüğün kavramlar kısmında yazdığı üzere başlık sözlüğe aittir. ek olarak kategori sistemi tamamen okurlar içindir. kategoriler içinde gezilebilir ve direkt olarak kategorinin en çok artı oy almış girdilerine erişilebilir. biz yazarlar da kategori engellemeden faydalanıp, istemediğimiz kategoriyi okumayabiliriz. ama girdinin yazarıyla başlığın kategorisinin hiçbir alakası yoktur. bir girdinin altında yer alan kategori girdide yazılan fikri değiştirmez, sadece başlığın ne olduğunu söyler. bu yönüyle de kategori değişikliği bildirimlerinin kapatılması en doğrusu olacaktır.
6-7 aylık uzman yazarlık dönemimde hz. isa'ya ısrarla eser karakteri ya da kurgusal karakter kategorisi atayan yazar, bir insana böcek kategorisi atayan yazar, makarnaya ketçap sıkmaya hastalık belirtisi atayan yazar gördüm. zaten girdide belirtebileceğiniz bir fikir için neden kategoriye ihtiyaç duyuluyor anlamıyorum ama yarın bir gün hastalık belirtisi kategorisi içinde makarnaya ketçap sıkmak ile karşılaşan -makarnaya ketçap sıkan- bir okurun neler hissedebileceğini düşünün. aynı şekilde aritmetik ortalama başlığına "matematik terimi değildir" yazabilirim, legal bir tanım olur ama yine de kategorisi "matematik terimi" olur çünkü kategori girdiye değil, başlığa aittir. (bkz: kategori başlığa ait olup girdiyle sadece ilişkisi vardır) ancak girdi, başlığa yeni bir yön kazandırıyorsa kazandırılan yön kategori olarak verilir. (bkz: palamut) aynı şeyden bahsederken aynı kategori verilir. kategori sistemi adı üstünde bir sistemdir, kişiye özel olarak uygulanamaz.
kategori değiştirme işleminin, girdinin yazarıyla hiçbir alakası yoktur. nadir de olsa moderatörlerin kategorilerini de değiştirdim. zevk aldığım için değil, yanlış olduğu için. bu yazdığım kural 6'ya aykırıysa da uçurun. bazen bir kategori içinde gezinirken (ki sık sık yaparım) karşıma yanlışmış gibi duran bir başlık çıkıyor ve okuyunca yanlış olduğunu görürsem değiştiriyorum. bunun, yazarın kim olduğuyla bir ilgisi yok. kategori değişikliği bildirimlerinin can sıktığının farkındayım, bu yüzden mümkün olduğunca az müdahale etmeye çalışıyorum kendi adıma. her şeyden önce "yazarın bir bildiği vardır" felsefesiyle hareket ediyorum, ama yanlış olduğunu güçlü şekilde düşünüyorsam (tabii ki kendiliğimden değil, başka kaynaklardan başlık hakkında az biraz okuduktan sonra) değiştirmek zorundayım, çünkü bana bu görev verildi. daha doğrusu zaten tüm girdileri okuduğum için kendim gönüllü oldum ama bu görev tanımımı değiştirmez. burayı tamamen birinci tekil şahısla yazdım ama eminim diğer uzman yazarlar için de durum benzerdir. ama tabii sayılarının 200'den fazla olduğunu tahmin ettiğim kategorilerin hepsini bilmeme imkan yok. kategorilerin hepsini ezbere bilsem bile her konuda bilgim yok, tahminen bu durum herkes için böyledir. bazen en doğru seçim olmayabilir, bazen fare ile yanlış kategoriye tıklanmış olabilir. ama böyle durumlarda başlık ismi ile takip et butonu arasında bulunan dikkat sembolüne tıklayarak iletişim kutusundan moderasyona "başlık içinde yer alan #xxxxxx nolu girdimin kategorisi x iken y oldu. şu sebepten dolayı yanlıştır" gibi itiraz yazabilirsiniz. bunun dışında kategorisinin hatalı olduğunu düşündüğünüz başkasına ait girdileri de 97'den şikayet edebilirsiniz.
kategorilerin tamamen yazarlara bırakılması gibi bir durum keşke mümkün olsa ama kategori sistemini anlamayan o kadar çok yazar çıkıyor ki birilerinin düzenlemesi gerekiyor. kategori en kaba şekliyle "bu başlık bir nedir?" sorusuna cevap vermelidir. ama kanal sistemiyle çok fazla karıştırılıyor. neyse, bu zevk için yaptığımız bir şey değil. sonuçta ücret almadığımız bir iş ve zaman harcıyoruz. keşke herkes en doğrusunu yapsa da uzman yazarlığa gerek kalmasa, ama şu an için sanırım pek mümkün değil.
ama tüm bunların yanında kategori sisteminin eksiklikleri olduğu doğrudur. bazı kategoriler çok geniş, bazıları çakışıyor, bazı başlıklara uygun kategori bulunamıyor gibi sorunlar var. bunları sık sık kategori önerilerine yazıyorum, yazıyoruz. ama moderasyon bu konuda yavaş hareket ediyor. aslında onlar da haklı. kategori düzenleme yetkisine sahip 17 kişi var. bu 17 kişinin bir şekilde bütün kategorilerin üstünden tek tek geçmesi, gereksizleri atması, yenileri eklemesi, kategorilerin içeriğinin net olarak belirlemesi gerekiyor. hadi uzmanları sayma, yine de moderatörlerin kendi aralarında bile bu boyutta bir toplantıyı düzenleyebileceğini sanmıyorum. geçmiş başlıklara baktığımızda benzer başlıklara farklı kategoriler verildiğini de görüyoruz. bunun sebebi de farklı uzman yazarların farklı yorumlama tarzına sahip olması. bu açıdan hepsinin içeriği net olarak belirlenebilse elimizde bir kural listesi olurdu, hem ileride bu görevi alacak uzman yazarlar için bir rehber olurdu. ek olarak bir de insan başlıklarında bariz bir çoklu kategori standardı sorunu var. burada girdinin yön belirtmesi ciddi biçimde sorun yaratıyor ve kategori başlığa aittir felsefesiyle biraz çelişiyor.
neden başlığın değil girdinin kategorisi olması gerektiğini anlatayım istedim dilim döndüğünce.
başlıktaki kategori sistemi, yani kanal sistemi tüm sözlüklerin sahip olduğu bir özellik ve kesinlikle yetersiz. bunu anlatmak için bence en güzel yöntem bir örnek vermek.
örneğin başlığımız aşk olsun. aşk başlığına film, kitap, duygu, şiir kategorilerinde girdiler yazılabilir mi? evet. peki aşk diye bir dergi olursa? yarın öbürgün atıyorum aşk diye bir şarkıcı? yani bir başlığın birden fazla kategorisi olabilir. e bu durumda çözüm başlığa bu kategorileri atamak ve diğer sözlük tabirleriyle o başlığa birden fazla kanal ataması yapmak gibi duruyor. yani aşk başlığı bahsi geçen tüm kanallara dahil edilerek sorun giderilir. peki ya okuyucu aşk başlığında sadece film ile girdileri okumak isterse? sadece şiir ile ilgili olanları? işte bunu yapmak için yapılması gereken ya girdiye kategori ataması yapmak, ya da "aşk filmi", "aşk kitabı", "aşk şiiri", "aşk duygusu", "aşk dergisi", "aşk şarkıcısı" gibi gereksiz bir dünya başlık açmak.
meta'nın çizdiği yolda ilerlerken biz girdileri kategorilendirmeyi bu nedenle tercih ediyoruz.
aktif edilmiştir. an itibarı ile kulzos sürüm 2 ile daha sorunsuz çalışmaktadır.
özellikleri:
- kategori seçmek zorunlu değildir.
- yazar tarafından seçilmiş kategoriler mutlaka moderasyon tarafından kontrol edilecektir.
- hatalı kategoride olduğu düşünülen girdiler için ispiyon seçeneği eklenmiştir.
- yazar kendi girdilerine ait kategori düzeltmesi yapabilir.
- kategorisi olmayan girdilerde yok ifadesi yer alır.
- bir girdi en fazla 5 ayrı kategori içerebilir.
- başlık içinde girdiler kategoriye göre başlığın ismi altında bulunan kategori sekmesinden yapılabilir. (başlıkta kategorili girdi yok ise boş gelecektir)
eksikleri:
- kategoriye göre başlık filtreleme özelliği henüz eklenmemiştir. (eklenecek)
- kategori güncellendiğinde bildirim gelmemektedir. (eklenecek)
- kategori eksikleri bulunmaktadır. (mevcut girdilere kategori atanırken ihtiyaca göre giderilecek)
- temayla ilgili görsel sorunlar bulunmaktadır. (karanlık temada arka plan ve yazı rengi aynı) (düzeltilecek)
giri sahibinin değil "uzman yazar" denilen ekibin kararı ve sorumluluğundadır. hiçbir yazar, girisi x kategorisine sokuldu diye bu karara imza atmış değildir. tam tersini yazmış bile olabilir.
benim de girilerime, katılmadığım kategorileri atadıkları oldu. hatta ben uzman yazarken bile, %100 x kategorisinde olan girilerim tekrar tekrar dalga geçer gibi taşındı. bunu yapan arkadaş belki ego şarjındaydı, belki eğleniyordu belki yaptığının farkında değildi. o zamanlar ısrarla düzeltmeye çalışırdım. artık bir kere hatırlatıp, sonra umursamıyorum. uzman falan da değilim.
kategori atayan yetkili arkadaşları, yazdığınız kitapları türüne göre raflara dizen kitapçı çalışanı gibi düşünün. okur istediği kadar yırtınsın, kitapçı isterse "secret felsefesi"ni popüler bilim rafına koyar. hatta le guin bizzat kalkıp "ben fantastik değil, bilimkurgu yazdım yahu" desin, kitapçı "e kime sorsam öyle diyor" der, mülksüzleri yerdeniz'in yanına koyar.
bu yüzden vücut geliştirmenin spor olup olmadığını, kategori bağlamında, yazdığınız giri belirlemez. başlıktan anladığınız, konu hakkındaki görüşünüz belirlemez. uzman yazarın "bence spor/ değil" demesi belirler.
girdilerime her seferinde kategori belirlemeyi unutuyorum, sonra x entrynin kategorisi yoktu şu oldu diye bildirim gelince utanıyorum. Kimlere sürekli zahmet veriyorsak kusura bakmasınlar.
belirli bir kategorideki tüm başlıklara ulaşmayı mümkün kılan bir sistemdir. bunun için yapılması gereken iş çok basit. yukarıdaki arama çubuğuna önce bir * (yıldız) koyup peşi sıra istenen kategoriyi yazmak.
örneğin oraya *film yazılır ve getir denilirse film kategorisindeki tüm başlıklara ulaşılmış olacaktır. ulaşılan sayfada gelen bilgilerin açılımı ise aşağıda.
alfa: alfabetik sırada tüm başlıklar. tari: tarih sırasında tüm başlıklar. adet: başlık içindeki girdi adedi sırasında tüm başlıklar. görü: görüntülenme adedi sırasında tüm başlıklar. yaza: bu kategoriye en çok katkı vermiş yazarlar. aoba: artı oy adedine göre tüm başlıklar. aogi: artı oy adedine göre tüm girdiler. foto: son eklenen fotoya göre fotosu olan başlıklar.
hiçbir sözlükte olmayan bir sistemdir. olmamasının ise basit bir nedeni bulunur. çünkü zor ve kafa karıştırıcıdır. çünkü çok fazla ek iş çıkartır. oturtması zordur. bizde de beş senedir uygulanıyor olsa da henüz oldu diyebileceğimiz seviyenin yakınından bile değildir.
kategori sisteminde kafa karıştıran ilk husus derinlik, ikinci husus ise kapsamdır bana göre. ancak mevcut çarpık haliyle bile bilgiye erişimi kolay kılıyor. bunun kanlı canlı örneği ise daha önce hakkında farazi bir örnek verdiğim aşk başlığı. başlığa gidip kategori menüsüne tıklarsanız açılan menüde sırasıyla kategorisiz (kategoriciler için lazım), duygu, film, roman, şarkı ve şiir kategorileri yer alır. içlerinden şarkı kategorisine tıklarsanız, aşk isimli 3 ayrı şarkıya dair yazılmış 3 ayrı girdi görürsünüz. başlıkta 7 sayfa olmasına rağmen aşk isimli şarkılara dair yazılmış tüm girdilere hızlıca erişim sağlanmış olur. tüm başlığı okumak ve/veya hangileri şarkı olan aşk ile ilgili diye başlık içinde arama yapma ihtiyacı ortadan kalkar. kategori sistemi okurun bilgiye erişimine yardımcı olmuş olur.
peki sorunları yok mu? elbette var. ancak faydaları çok daha fazla ve sorunlarını gidermek zaman içerisinde mümkün. yani derinlik sorununa örnek vermek gerekirse, roman kategorisi varken diğer alt türlerin olmaması bir derinlik sorunudur. yani roman'ı mı kitap kategorisine aktarıp derinliği kitap seviyesinde mi bırakmalı yoksa kitap kategorisindeki başlıkları anı, hikaye, gezi, şiir, biyografi, din, bilgi vs vs gibi roman'da olduğu gibi alt türlere dağıtarak derinliği tür seviyesine mi indirmeli. buna benzer onlarca örnek sunabilirim. ve ne kadar derine inerseniz, iş o kadar zorlaşır.
kapsam sorunu ise kategorinin hangi bakış açısına, hangi temel dayanağa göre verileceği yönünde. yani, fiziksel yapıya bakarsanız, kelime ve cümle şeklinde iki kategori ile iş çözülebilir. ya da soyut ve somut. ya da canlı ve cansız. neye göre kategorilendirileceği oldukça kafa karıştırıcıdr. bakış açınızı değiştirdiğinizde kategorilerin de başka başka olması gerekebilir. yani kitap okunacak bir şeyken, suç ve ceza romanını ağırlık olarak kullandığını anlatan bir girdiye göre anlattığı şey esasında eşyadır. artık onun kitap ya da roman vasfı kalmamıştır, o bir takoz benzeri bir nesneye, bir eşyaya dönüşmüştür.
kategori konusunda bir de kategorinin fikir belirttiğini düşünerek hareket eden ve buna itiraz eden arkadaşlarımız mevcuttur. oysa kategorinin var oluş amacı, az önce anlattığım örnekte olduğu gibi, sadece bilgiye erişimi düzene sokarak kolaylaştırmaktır. haliyle kategori ne sözlüğün ne de yazarın fikrini belirtmez. genel kabul görmüş olana göre başlıkların olabildiğince doğru kategorilenmesi gerekir. ancak yaklaşık iki yüz bin girdinin kategorilendirildiği ve bunun farklı kişilerce yapıldığı düşünülürse, hataların olması da kaçınılmazdır.
kategori konusundaki sorunlarla ilgili belki de yeni bir başlık açmalıyız. yazarların itiraz başlığı. x nolu girdinin kategorisi 1 idi ama 2 oldu, neden? diye sorabildikleri, yorumlarında mevzunun tartışıldığı bir başlık olabilir belki. çünkü farazi örneklerle kategori işi sanki bir ego tatmin aracıymış gibi yansıtılmaya çalışılıyor ve bu pek de hoş değil. kategori işi bir takım ocd sahibi arkadaşlarımızın yoğun emek harcadığı bir iştir ve bu işi bu arkadaşlar karın tokluğuna bile yapmazlar. öpücük bile vermiyoruz. tamamen gönüllülük esasına dayalı bir iş. tıpkı, sözlük yazarlığı yapmak gibi.
demem o ki, iyi bişidir kategori. fikir göstergesi değildir. eksikleri olduğu aşikardır. bu eksikleri tamamen gidermek ise cidden çok zordur. ancak derinlik kısmı oturduğunda, sorunları da büyük ölçüde çözülecektir.
çok kalabalık oluşuyla yoran sistem. daha minimal olsun isterdim. şarkı, şarkıcı, müzik grubu vs vs diye uzayana kadar kategori "müzik" olarak belirlenseydi keşke.
bunun hayatıma olumsuz etkisi iki tane:
1. başlık açınca uygun kategoriyi bulmak girdiyi yazmaktan uzun sürebiliyor. 2. takip edeceğim yazarları yazdıkları kategorilere göre seçmek istiyorum; ama bu kalabalık sistem bana derli toplu bir veri sunamıyor. değerlendirmeye aldığım şanslı yazarın diyelim 200 girdisi var, kategorileri 1-2 1-2 diye her tarafa dağılmış. müzik mi yazmış bilim mi yazmış, hangi konulara eğilmiş istatistiğini hızlıca göremiyorum.
Kategori değiştirme yetkisi olan 10 moderatör, 11 kategori uzmanı ve yazarın kendisini düşündüğümüzde bir girdinin en az 23 kez kategori değişikliğinden başının dönmesine neden olabilecek bir özellik.
Barış pınarı harekatı/#162073 nolu girdime kategori seçmemiştim. yazdığım günden itibaren sırası ile "askerlik terimi, savaş, olay" olarak değişime uğradı. Geriye 19 kez kategoriden kategoriye taşınma ihtimali kaldı.
satranç ile ilgili girdilerin neye göre ''oyun terimi'' veya ''spor terimi'' yapıldığını merak ettiğim sistem. mesela şu girdide Rok/#45759 spor terimi kategorisi girilmişken şu girdide mat/#135910 oyun terimi kategorisi girilmiş.
kategori seçimleri alışık olmayanlar için karıştırılıyor olabilir. bu yüzden basitçe yazmak istedim.
öncelikle seçeneği olmayan veya bilinmeyen kategoriler bulunuyorsa geçici olarak boş bırakılabilir. eksik veya olmasının düşünüldüğü kategoriler için ise kulzos kategori sistemi kategori önerileri başlığına öneri olarak yazılabilir.
sonrasında anket kategorisine girmiş bir başlığın kategorisi sadece ankettir. başka kategori seçilmez. anket dışındaki başlıklar için örnekler şöyledir:
parantez içindekiler o girdinin seçilebileceği kategorilerdir.
girdiler: - bol şarkı dinleyen sözlük yazarımız (sözlük yazarı ) - türkçesi melek ajan diye çevrilebilen zımbırtı (genel terim ) - angel spy 'ın söylediği şarkının adı (şarkı ) - angel spy'ın çıkardığı albüm (müzik albümü ) - bir çeşit bilgisayar virüsü (yazılım ) - insanların, takip ettiği ve benimsediği yaşam felsefesi (motto , kavram ) - haberleri sunan şahıs (spiker , ünlü kişi) - insanlarda kişilik bozukluğu yaratan bir çeşit psikolojik hastalık (hastalık ) - angel filminde spy rolündeki karakter (eser karakteri ) - mavi yaprakları olan bir çiçektir (bitki )
sanırım az çok başlığı tanımlayan girdiye gelen karşılığın aslında kategori olduğunu az biraz anlatmıştır. kategori kullanımı önemlidir. bu sayede aradığımız şeyin hangi kategoride olduğu tahminiyle aramalarımızın sonuçları daha az ve doğru gelir.
Aynı ön notu yazmayayım, çok sıkıldım. Ama moderasyon benim dediğimden farklı bir şey derse onların dediği geçerlidir.
Çok karıştırıldığı için yine yazmakta yarar bulduğum bir durum: Yabancı dildeki başlıklar.
Yabancı dildeki başlıklar Türkçedeki anlamına göre kategori alır. Eser isimlerini filan geçiyorum zaten de yabancı kelimelerin bazılarına Türkçe anlamlarını göz önüne almadan "genel terim" kategorisi veriliyor. Bu yanlış bir yaklaşım. Örnek başlık:
Başlık: pingguo
Girdi 1) çincede elma.
Girdi 2) Apple markasının çince ismi
Girdi 1 meyve, girdi 2 marka kategorisi alır. Bunlara genel terim demek yanlıştır, çünkü genel terim joker bir kategoridir ve genelde hiçbir uygun kategori bulamadığımızda başlıkları attığımız yerdir. Bunların anlamlarını karşılayacak kategoriler halihazırda var olduğu için o kategoriler kullanılmalıdır.
ilginç bir şey bu. nedenini çok anlamış değilim. elma'nın yiyecek olduğuna dair neden kategori olsun ki? zaten entry'de yazıyoruz ne olduğunu. neyse, alıştıkça çözerim herhalde. elimden geldiği kadar giriyorum kategorileri. giremediklerim için kusura bakmayın sevgili yönetim.
