hiçbir sözlükte olmayan bir sistemdir. olmamasının ise basit bir nedeni bulunur. çünkü zor ve kafa karıştırıcıdır. çünkü çok fazla ek iş çıkartır. oturtması zordur. bizde de beş senedir uygulanıyor olsa da henüz oldu diyebileceğimiz seviyenin yakınından bile değildir.
kategori sisteminde kafa karıştıran ilk husus derinlik, ikinci husus ise kapsamdır bana göre. ancak mevcut çarpık haliyle bile bilgiye erişimi kolay kılıyor. bunun kanlı canlı örneği ise daha önce hakkında farazi bir örnek verdiğim aşk başlığı. başlığa gidip kategori menüsüne tıklarsanız açılan menüde sırasıyla kategorisiz (kategoriciler için lazım), duygu, film, roman, şarkı ve şiir kategorileri yer alır. içlerinden şarkı kategorisine tıklarsanız, aşk isimli 3 ayrı şarkıya dair yazılmış 3 ayrı girdi görürsünüz. başlıkta 7 sayfa olmasına rağmen aşk isimli şarkılara dair yazılmış tüm girdilere hızlıca erişim sağlanmış olur. tüm başlığı okumak ve/veya hangileri şarkı olan aşk ile ilgili diye başlık içinde arama yapma ihtiyacı ortadan kalkar. kategori sistemi okurun bilgiye erişimine yardımcı olmuş olur.
peki sorunları yok mu? elbette var. ancak faydaları çok daha fazla ve sorunlarını gidermek zaman içerisinde mümkün. yani derinlik sorununa örnek vermek gerekirse, roman kategorisi varken diğer alt türlerin olmaması bir derinlik sorunudur. yani roman'ı mı kitap kategorisine aktarıp derinliği kitap seviyesinde mi bırakmalı yoksa kitap kategorisindeki başlıkları anı, hikaye, gezi, şiir, biyografi, din, bilgi vs vs gibi roman'da olduğu gibi alt türlere dağıtarak derinliği tür seviyesine mi indirmeli. buna benzer onlarca örnek sunabilirim. ve ne kadar derine inerseniz, iş o kadar zorlaşır.
kapsam sorunu ise kategorinin hangi bakış açısına, hangi temel dayanağa göre verileceği yönünde. yani, fiziksel yapıya bakarsanız, kelime ve cümle şeklinde iki kategori ile iş çözülebilir. ya da soyut ve somut. ya da canlı ve cansız. neye göre kategorilendirileceği oldukça kafa karıştırıcıdr. bakış açınızı değiştirdiğinizde kategorilerin de başka başka olması gerekebilir. yani kitap okunacak bir şeyken, suç ve ceza romanını ağırlık olarak kullandığını anlatan bir girdiye göre anlattığı şey esasında eşyadır. artık onun kitap ya da roman vasfı kalmamıştır, o bir takoz benzeri bir nesneye, bir eşyaya dönüşmüştür.
kategori konusunda bir de kategorinin fikir belirttiğini düşünerek hareket eden ve buna itiraz eden arkadaşlarımız mevcuttur. oysa kategorinin var oluş amacı, az önce anlattığım örnekte olduğu gibi, sadece bilgiye erişimi düzene sokarak kolaylaştırmaktır. haliyle kategori ne sözlüğün ne de yazarın fikrini belirtmez. genel kabul görmüş olana göre başlıkların olabildiğince doğru kategorilenmesi gerekir. ancak yaklaşık iki yüz bin girdinin kategorilendirildiği ve bunun farklı kişilerce yapıldığı düşünülürse, hataların olması da kaçınılmazdır.
kategori konusundaki sorunlarla ilgili belki de yeni bir başlık açmalıyız. yazarların itiraz başlığı. x nolu girdinin kategorisi 1 idi ama 2 oldu, neden? diye sorabildikleri, yorumlarında mevzunun tartışıldığı bir başlık olabilir belki. çünkü farazi örneklerle kategori işi sanki bir ego tatmin aracıymış gibi yansıtılmaya çalışılıyor ve bu pek de hoş değil. kategori işi bir takım ocd sahibi arkadaşlarımızın yoğun emek harcadığı bir iştir ve bu işi bu arkadaşlar karın tokluğuna bile yapmazlar. öpücük bile vermiyoruz. tamamen gönüllülük esasına dayalı bir iş. tıpkı, sözlük yazarlığı yapmak gibi.
demem o ki, iyi bişidir kategori. fikir göstergesi değildir. eksikleri olduğu aşikardır. bu eksikleri tamamen gidermek ise cidden çok zordur. ancak derinlik kısmı oturduğunda, sorunları da büyük ölçüde çözülecektir.