-
kola içme hissi uyandıran kola üretimi -
anamalcılık. -
Öncelikle kapitalizmi ''Kapitalizm üretim araçlarının özel mülkiyetine ve bunların kâr amacıyla işletilmesine dayanan bir ekonomik sistemdir. Serbest piyasa ekonomisi olarak 16. yüzyılda çıkmıştır.’’ Wikipedia tanımıyla öğrenirseniz, bunun masum bir düzen olduğunu düşünürsünüz. Kapitalizm bu değildir. Benim kapitalizm/#129420 numaralı girdide bahsettiklerim, ülkeler bazında siyasi ve ekonomik dayatmalar zinciri olan kapitalizm ile alakalıdır. Google tanımına, basit tanımlara, wikipedia gibi yerlere bakarsak; bu yazdıklarımızın ve birazdan yazacaklarımın tamamı boşa çıkmış olur zaten. O yüzden aşağıdakileri, kapitalizmin basite indirgenmeyecek kadar tehlikeli kişilerin ellerinde bulunan bir düzenek olduğunu unutmadan okumanızı öneririm.
@pavel 'in şu #131960 numaralı girdide yazdıklarına katılıyorum ancak kısmen. Şöyle ki; para icat edildikten hemen sonra temelleri ''bilinçsiz'' şekilde atılmaya başlanan kapitalizm, 16. yüzyılda tam anlamıyla ortaya çıkmış ve Fransız İhtilali ile birlikte ve sonrasında özellikle soğuk savaşın başlamasıyla çok büyük bir artış göstermiş; Abd, İngiltere ve çok daha sonrasında İsrail gibi ülkeler tarafından etkin şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Katılmadığım ilk nokta @pavel ‘in şu cümlesinde
-- spoiler --
---''halbuki insan, ilkel komünal toplumu da yaşadı -hatta sınıflı toplumdan çok daha uzun bir süre-. köleci toplumu da yaşadı, arkasında bıraktı; feodal toplumu da yaşadı, arkasında bıraktı; kapitalizmi de yaşıyor ve arkasında bırakacaktır.''---
-- spoiler --
kapitalizmin son bulma ihtimali olduğunu söylemesidir.
Para ortadan kalkmadığı sürece; teknolojinin parayı, paranın teknolojiyi yönettiği düzende ''kapitalizm'' denen şeyin ortadan kalkmasının imkanı yok. kapitalizm/#129420 numaralı girdide bahsettiğim üzere, kapitalizm, hem siyasi hem ekonomik yöne sahiptir. İkisinin bir anda, zaman içerisinde yok olma ihtimali var mıdır? Bence hayır. Abd özelinde konuşalım. Abd'nin kendisine sorun çıkarabilecek ülkelere siyasi ve ekonomik yaptırımlarda bulunmama ihtimali, yani kapitalizmi kullanarak baskı oluşturmayı bırakma ihtimali nedir ? Zimbabve'nin avrupa birliğine katılması ne kadar olası ise, Abd'nin kapitalist düzeni terk etmesi de o kadar olasıdır.
Aynı girdide katılmadığım ikinci nokta krizler dönemi ve kriz yönetimi hususu. Yine @pavel ‘in şu cümleleri ile
-- spoiler --
---''ayrıca referans vermişken detaya girmeden söyleyelim; krizler, meta dolaşımı ile birlikte sermaye çevrimini de kısıtladığı için kapitalistlerin istemediği şeylerdir. kapitalizm, kâr kaynağı olarak ya da strateji olarak krizler yaratmaz. proct tarafından da girdisinde çok doğru biçimde tespit edilen "düzen içerisindeki düzensiz" hareketin kaçınılmaz sonucudur.''---
-- spoiler --
hem olumlu hem olumsuz yönde bir eleştiri getirmesini gayet yerinde bulduğum; ancak bu zamana kadar elde ettiğim bilgi birikimim, bu hususta okuduğum her türlü şey, gözlemlediğim ülke davranışları ve son olarak geçmişte aldığım dersler bana kapitalizmin ''direkt olarak krize etki ettiği ve bunun sonuç olmadığı'' konusunda odak yaratıyor. Çünkü kapitalizmin bariz yöneticileri, sizi her seferinde daha kötü duruma sokmak için çaba gösterirler. Yani sonuç yaratmak için çalışırlar. Kapitalizmin sizin paranıza ihtiyacı yoktur. Zira size, paranın bir kısmını onlar verir. Buradaki önemli husus; size 3 verirken, ürettiğiniz katma değerler ile birlikte sizden 5 almaya çalışmasıdır. Aldıkça sizi daha kötü duruma sokmak gibi bir huyları da vardır.
Bunun en basit örneği ülkemiz. Bir kitaptan alıntı, teoride soyut gibi duran ancak aşağıdaki yazıyı okuyup; arkanıza yaslanarak düşündüğünüzde, tam olarak Türkiye’de ve benzer ülkelerde meydana gelen olaylar silsilesinin anlatıldığı konusunda hemfikir olacağımızı düşünüyorum. John Perkins’in 2004 yılında yayımladığı ‘’Bir ekonomik tetikçinin itirafları’’ adlı kitaptan bir kesit aktarayım.
----‘’ kendi otomobilini üretemeyen ülkeye borç verip otobanlar yaptırırız.
sonra onlara arabamızı satarız.
sonra bankalarını satın alırız.
o bankalardan halka ucuz krediler verip, daha çok araba almalarını sağlarız.
böylece verdiğimiz o krediyi faiziyle geri alırız.
o ülkeye dünya bankası ya da kardeş kurumlardan kredi ayarlarız.
ayarlanan kredi “asla” o ülkenin hazinesine gitmez. o ülkede proje yapan bizim şirketlerimizin kasasına girer.
enerji santralleri, sanayi alanları, limanlar, dev havaalanları yapılır. aslında insanların işine yaramayan bir yığın beton. bizim şirketlerimiz kazanır, o ülkedeki birileri de nemalandırılır. toplum ise bu düzenekten hiç bir şey kazanmaz. ama ülke büyük bir borcun altına sokulmuş olur. bu o kadar büyük bir borçtur ki, ödenmesi imkansızdır. plan böyle işler.
sonunda ekonomik danışmanlar/tetikçiler olarak gider onlara deriz ki; bize büyük bir borcunuz var, ödeyemiyorsunuz. o zaman;
-petrolünüzü satın,
-doğal gazınızı bize verin,
-askeri üslerimize yer gösterin,
-askerlerinizi birliklerimize destek olmaları için savaştığımız bölgelere gönderin,
-birleşmiş milletler de bizim için oy verin!
-elektrik, su, kanalizasyon sistemlerinizi özelleştirin!
sosyal hizmetleri, teknik sistemleri, eğitim kurumlarını, sağlık kurumlarını hatta adli sistemleri ele geçiririz. bu ikili, üçlü, dörtlü bir darbeler serisidir.’’----
En basit ve temel örneği şudur: ne yaptığımız yolları, köprüleri, tünelleri kendi paramızla yapıyoruz ne de kendi insanımıza yaptırıyoruz. İnsanı da parayı da dışarıdan borç alıyoruz.
Gördüğünüz üzere kriz de tıpkı kapitalizm gibi siyasi ve ekonomik boyuta sahip ve direkt olarak kapitalizm tarafından bir etki ile ortaya çıkarılıyor. Kapitalizm asla boş durmaz. İnsanlarımız, insanlar bomboş yaşayarak kendilerini kandırır ve kapitalizme hizmet ederler. Devletler de öyle. Türkiye’de bir bankada çalışırsınız, aslında kapitalizme hizmet edersiniz. Çünkü baktığınız vakit, Türkiye’deki bankaların tamamına yakınının Amerikan sermayesi kontrolü altında olduğunu, yani satıldığını görürsünüz. Satılmayan bankalarımız da sürekli ‘’dünya bankasından’’ veya başka yabancı kurum veya kuruluşlardan kredi alarak, kendi vatandaşlarına kredi sağlıyor. Olmayan şeyi başkasından alarak ‘’var’’ hale getirip, yok pahasına kullanıyoruz.
Bahsettiğim üzere kapitalizm: insan var olduğu sürece, asla yok olmayacak bir çeşit siyasal ve ekonomik baskı ya da dayatma düzeni içerisindeki düzensizliktir. Elbet tanımımda eksiklik olabilir, istenileni veremeyebilir; lakin sırf bu yüzden, kapitalizm/#129420 numaralı girdide bu tanımı arkasına uzun bir yazı yazarak destekleme ihtiyacı duymuş ve bu kısa cümleyi açıklama durumuna yönelmiştim. -
şimdi ben diyeceğim ki "sistemler kötü değildir, insanlar kötüdür" o zaman linç yer miyim diye merak ediyorum.
kapitalizm'in günümüzde oluşturduğu kötü olguların, düşüncelerin ve değerlerin suçunu yekten bu sistemin üstüne atmak şahsım için " sempatizanlık"tan başka bir şey değildir benim için.
her sistemin olduğu gibi kapitalizm'in de sosyazlizm'in de eksik ve yanlış tarafları vardır, önemli olan bu eksikleri ve yanlışları güç sahibi kişilerin nasıl kullandığıdır. dünya üzerinde egemen sistem olarak kapitalizm değilde sosyalizm var olsaydı dünya daha güzel bir yer olur muydu? evet, "nispeten" de olsa olurdu ama sosyalizm'in de beraberinde kendine has sorunlar getirmesi kaçınılmazdır.
misal, sosyalizm'e yöneltilen eleştirilerden birisi, sovyetler kurulduğunda teorik ve pratik farkların olduğu, beklenen sosyalizm'in bu olmadığı yönündedir. şahsım adına doğru bir eleştiridir. lakin bunun sebebi ne sosyalizm'dir ne de sosyalist teorisyenlerdir. sebebi insanlardır. aynı durum kapitalizm için de geçerlidir.
diyeceğim o ki; bu sistem içerisinde daha insani şartlar altında yaşamak istiyorsak ya da bu sistemi hepten değiştirmek istiyorsak, değişime önce insan üzerinden başlamak gerekiyor. çünkü günümüzde yaşadığımız bütün olumsuz, kötü tecrübelerin sebebi, insanların binlerce yıldır süre gelen ahlaki ve vicdani düşünceleridir. kötü olan güç sahibi kişilerin ahlaki ve vicdani düşünceleridir ve bu düşüncelerin ortaya çıkmasını yine insan sağlamıştır.
özetle: kötü olan kapitalizm değil, güç sahibi kişilerdir. başka bir sistem içerisinde güç sahibi kişiler yine kötü olabilir ama bu o sistemi de kötü yapmaz. kötü olanı değiştirmek için önce insanı değiştirmek gerekir. -
ihtiyaçlarınızı sadece para ile karşılayabileceğiniz, hatta asgari yaşam koşullarını bile para ile sağlayabileceğiniz ekonomik bir sistemdir. sizin için ihtiyaçlar yaratır, ihtiyaç arttıkça rekabeti ortaya çıkarır, aldığınız şeyler bir daha kullanıl(a)mayacak şekilde üretilir, son kullanıcının sadece tüketici olduğu sistemdir. kullandığımız cep telefonlarının garanti süresi dolduğunda artık sistemsel işlevini yitirmesi gibi... -
İnsan var olduğu sürece, asla yok olmayacak bir çeşit siyasal ve ekonomik baskı ya da dayatma düzeni içerisindeki düzensizliktir. Tanımım size karışık gelmiş olabilir, okudukça kastettiğim şeyleri anlayacağınızı umuyorum. Derin bir kavram olarak gördüğüm için biraz uzun bir girdi olacağını düşünüyorum. Ancak aşırı uzun bir yazı da olmayacak.
-
Hem ekonomik hem siyasi boyutu mevcuttur ancak siyaset dilinde kapitalizm, normal anlamıyla kapitalizmden çok farklıdır. Farklı amaçlar barındırır. Kapitalizm, yaşamın devam ettirilmesi için gerekli olan tek şeyin ''para'' olduğuna inandırılmış milyarlarca insanı içerisine alan otomatik, inandırıcı ve zorlayıcı -istemeseniz de içine alır sizi- sistemdir. İşte, söz konusu sistemin asıl sahipleri ise yunaytıd steyts oğvf amerika, ingiltere ve israil'dir. Zira, tüm dünya ülkelerinde kullanılan, insan ihtiyaçlarının birer ürünü olarak ortaya sürülmüş her ne var ise; yaklaşık %70'i ya da %80'i -kesin rakam verememekle birlikte- bahsedilen ülkelere aittir. Kapitalizmin devreye girdiği ilk nokta ''kaynakların tek elde üretilip satılması'' hususudur. Tek el diye bahsettiğim ülkeleri hatırlamak isteyenler 3 satır yukarıya bakabilirler.
Kapitalizm, sizi almaya zorlar. Almak için çalışmaya zorlar. Çalışmak için izne ihtiyaç duyarsınız. İzin alırsınız, çalışırsınız. Size çalışmanızın ve kapitalizmin geliştirilmesine katkıda bulunmanızın ödülü olarak biraz para verir, sonra yaşam döngüsü için gerekli olarak ''lanse edilen'' ürünleri size satar ve paranızı pardon parasını geri alır. Sonra ufak bir kriz çıkarır, enflasyonu artırır. E, ne oldu? Paranızın alım gücü azaldı. Daha çok çalışırsınız, ancak size daha çok çalışmanızın karşılığı olarak ''enflasyon ve kriz'' bahanesiyle nispeten az ücret öder. Kriz yüzünden, 1 çikolata 1 para birimi iken 4 para birimi olur. Enflasyon yüzünden, eskiden 10 kutu aldığınız şeyi -aynı tutarda parayla- yarım kutu alabildiğinizi görürsünüz. Alırsınız. Sonra der ki; dünyayı kirletmeyelim. Çöpleri getirin, kapakları getirin ve biz size 3 çikolata hediye edelim. Götürürsünüz. Sizi, size sattığı şeyi geri getirmeniz için ''bedava işçi'' olarak kullanır. Karşılığında hediye olarak sattığı şeyden 3 tane verir ve yine der ki; yedikten sonra ambalajı getirin, olur mu ? Götürürsünüz. Sizi bağımlı hale getirir. Sattığı ''o ürünü'' kullanmadan yapamazsınız. Bir gün gelir, bir bakarsınız ki enflasyon ve kriz süreci normale dönmüş ama fiyatlar yine artmış. Size verdiği ücret ise değişmemiş ve hatta alım gücünüz azalmış. Gider ve o ürünü cebinizdeki tüm paraya tekabül etse de alırsınız. Kapitalizm, size o şeyi -her ne ise- aldırır. Olay tam da şuna döner: kısır döngü. kısır döngü/#128169
Araba alırsınız. Yakıt der. Petrolü, gelir ve sizin ülkenizden çıkarır sonra size işlenmiş olarak satar. Ardından ülkenize gelip, bizzat sizin vatandaşlarınıza kapitalizme hizmet eden petrol istasyonlarını açtırır. Kapitalizmin parası ile kapitalizm arabasına, yine bir kapitalizm merkezinden, kapitalizmin yakıtını alırsınız. Yakıt için sizden para alır. Yakıtı alırsınız, yağ der. Onu da alırsınız, üzerinde hep ''made in X'' yazar ama altında da küçücük bir puntoyla ''şu şirketler grubuna aittir'' yazar. Sonra basarsınız gaza, bozulur. Tamir der, sadece serviste! Bakım der, sadece serviste! Nasıl olsa size para verdi kapitalizmin sahipleri. Ülkenizde petrol çıkar, kapitalizm gelir ve size petrol çıkarmamanız için para verir. Anlaşma imzalarsınız. Sonra canı sıkılır, falan ülkenin durumu iyiye gidiyor, en iyisi petrolün varil fiyatını yükseltelim der ve bir şekilde yükseltir. Nasıl olsa size petrol satıyor. Planları asla kısa vadede gerçekleşmez. Uzun sürer ama ellerini ovuştura ovuştura beklerler. Sürtünmeden yansa bile elleri, beklerler.
-- spoiler --
Merak edenler araştırabilir. Son zamanlarda Venezuela'da meydana gelen olaylar kapitalizmi çok iyi açıklar. (bkz: venezuela )
-- spoiler --
Mesela ülkenizde bor çıkar, hatta öyle ki dünya bor rezervinin %70 küsürü sizdedir. Gelir, der ki kapitalizm ''bize satın, biz işleyip size geri satalım. Teknoloji bizde'' ve kabul ettirir. 1 para birimine kendi ülkenizin kaynağını satar, 100 para birimine işlenmiş olarak alırsınız. Kabul etmezseniz kriz çıkarır ha!
-
Bu bağlamda kapitalizm, asla ama asla, kısa bir tanımlama ile geçiştirilecek bir husus değildir. Yazdıkça yazabileceğiniz ve ucu bucağı olmayan nadir konulardan biridir. Kapitalizm, sizin gelişmenizi yine sizin kaynaklarınızı ve bizzat sizi kullanarak engeller. Yazımın da başında dediğim gibi, kapitalizm: insan var olduğu sürece, asla yok olmayacak bir çeşit siyasal ve ekonomik baskı ya da dayatma düzeni içerisindeki düzensizliktir. -
yüksek ihtimalle yapay zekanın işçiliği tekeline alması sonrasında yerine başka bir sistemin geçeceği ekonomik sistem.
bana sanki hafif marksizm soslu bir sistem gelecekmiş gibi geliyor ama ben göremeyeceğim o günleri. belki çocuğum falan olursa onlar, torumlarım falan görür. -
3 kişiydik, ben uzanıyordum bizim iki geri zekalı telefondan online sipariş verecekler yemek için...
75 liralık siparişte 45 ödeyecekmişsin diye başladılar 30 liralık yolculuğa, sonra karşılarına 120 liralık siparişte 70 lira ödeyeceksiniz çıktı nerden çıktıysa... ara da duyuyorum uzandığım yerden... ama dayanamadım tabii... dedim "geçmişinizi zükerim, 120 liraya kuzu keseriz lan!" dedim ama o virüs o yarı işlevsel beyinlerine yayılmıştı bir kere. söyledikleri de 5 tane et dürüm döner, ben tek yedim yetti.
aha da budur kapitalizm denen görünmez. -
(bkz: para para para) -
kapital sermaye, sermaye ise kaynaklardır. bu durumda türkçeye sermayecilik olarak çevirmek " kaynakçılık" olarak çevirmekten anlam karşması olmaması için daha iyi olacaktır. yani sermaye dediğimiz zaman aklımıza para değil kaynak gelmeli.
kapitalizm'i iyice anlamak için muhakkak iyi bilmemiz iki şahıs var birisi karl marx bir diğeri ise max weber. bazı kişiler adam smith'i de dahil eder fakat, adam smith kapitalizm üzerine değil liberalizm üzerine konuşmuştur. adam smith'in meşhur " bırakınız yapsınlar bırakınız etsinler" sözünü kapitalizm üzerine söylendiğini sanıp ona yormuşlardır fakat işin aslı öyle değildir. bu başka bir yazının konusu, marx’tan da bahsetmeyeceğim.
max weber'e gelecek olursak, çok önemli bir eseri var " protestan ahlakı ve kapitalizm ruhu." weber bu kitabında genel olarak batı dünyasını tanımlıyor ve protestan mezhebinin çözümlemesini yapıyor. ve kitabının bir kısmında şöyle bir söz geçiyor " hıristiyanlar batıda katolik ve protestan diye ikiye ayrılır; katolikler için günahtan kaçınmak ve ahiret önemlidir, protestanlar ise hem günahtan sakınmak hem de başarıyı haketmek için bu dünyada çok çalışmak ister..." bu sözünün doğruluğunu ispatlarcasına da ingiltere, amerika gibi protestan ülkeler ve italya, ispanya gibi katolik ülkelerin ekonomik ve teknolojik açısından ne durumda olduğunun örneğini veriyor.
Yine kitabının ön sözünde çok haklı başka bir söz daha yazıyor " doğu ile batı arasındaki en keskin fark batıda hersey belli bir düzen ve disiplinde yapılır oysa doğu düzenden mahrumdur onun için reçete sunamazlar..."
sonuç olarak weber kapitalizm'in tanımını yaparken marx'a göre daha geniş bir temele oturtuyor. şunu da belirtmek isterim ki , marxist düşünürler weber'in bu eserinin marx'ın hayaletinin korkusunun maddeye bürünmüş bir tezahürü olarak kabul eder ve weber'i burjuva yanlısı bir düşünür olarak kabul ederler. -
“kapitalizm; sosyalizmle karşılaştırıldığında cehennem, feodalizmle karşılaştırıldığında ise cennet gibidir.”
- lenin -
50 kuruşa alınan suyu 1 liraya işetir.
klişe. -
sömürü sistemidir.
siz gecenizi gündüzünüze katıp çalışsanız bile, siz a birim para kazanırken patronunuz 10000a birim kazanır. siz de "vay be ne güzel iş yaptım" dersiniz.
biraz da köleliğin makyajlı halidir aslında. feodal düzenden tek farkı artık sizin de arabanızın olması, sizin de güzel kıyafetlerinizin olması, sizin de göreceli olarak güzel/yakışıklı eşlere sahip olmanızdır. böylece bir illüzyonda yaşarsınız bir ömür boyu. ama oyunun asıl kazananı lord'dur, prens'tir, kral'dır. -
türkçeye sermayecilik olarak çevirebileciğimiz ekonomik terim. -
insan doğasının kaçınılmaz ürünü olan ekonomik sistem.
Hayatındaki tek amacı mideyi doldurup belini boşaltmak olan capuchin maymunları ile bir deney yapılıyor.
Bilim adamları maymunları para kullanmaya alıştırıyorlar. Sonuç olarak para için yapılan kavgalar ve hırsızlık gibi olayların yanında maymunlar aynı insanlardakine benzer bir ekonomik sistem oluşturuyor.
Bazı maymunlara kumar da öğretiliyor, sonuç insanlar ile aynı çıkıyor.
Deneyin sürpriz bir sonucu da var, bazı maymunlar para karşılığı seks yapıyorlar.
Buyrun okuyun
www.zmescience.com/...
-
Ekonomik düzen çeşidi.
Çağımızda fakir ülkelerde görülmez. -
güçlüden(sermaye-para) yana olan, güçsüzü(iş-işçi-emek) sömüren ve doğuştan dayatılan bu dünyaya mal olmuş bir sistem. bu sistemi en iyi anlatan söz dizisinin de annelerimizin bizler daha körpecik bebecikler iken söylediği bir ninni olduğunu düşünürüm..
''dandini dandini dastana,
danalar girmiş bostana..
kov bostancı danayı,
yemesin lahanayı '' şair burda bostan derken dünyayı, dana derken hakim güçleri ve pisboğaz patronları, lahana derken de emek ve iş gücünü kastetmekte.
bu nedenle de anneler(birinci sınıf üretici ve emekçiler olarak) de yeni doğan bebeklerini uyarmak üzere,koruma iç güdüleriyle bu ninniyi söyleyip bir ritüel haline getiriyor olabilirler. kim bilir ? -
Özel mülkiyetin geçerli olduğu, karlılık, rekabet ve akılcılık olgularını dikkate alan ve bu sebeple bireyleri aşırı tüketime yönlendiren bir ekonomik sistemdir. -
Kapitalizm İnsanın kendine yakışanı giyememesidir. -
gölgesini satamadığı ağacı keser. -
100 dilimlik bir pasta ve 100 kişi düşünün, adil olmak neyi gerektirir ? her kişiye 1'er dilim pasta verilmesi adil olandır.
kapitalist bir sistemde durum böyle değil işte ; 10 kişi 90 dilim pastaya gözünü diker, onu elde etmek için elinden geleni ardına koymaz, hırsla canla başla uğraşır, diğer insanların payına tebelleş olur.
90 kişi de kalan 10 dilimlik pastayla doymaya çalışır, yav arkadaş bu niye böyle pek demezler, hatta o 10 kişiden biri olmak için uğraşırlar, ömürleri boyunca didinirler vs.
ha arkadaş bu sistemde bir terslik var ***** koyayım, adaletsizlik var !! diyenleri de sistem bastırır, susturur, yok eder.