dünyadaki 4 büyük masal kitabından bir diğeri. bu 4 masal kitabını diğerlerinden ayıran ise, çocuklara değil yetişkinlere okunuyor olmasıdır. ayrıca bunun farklı edisyonları da vardır, farklı yazarlar tarafından.
kuran bu konuda en azından tek yazara sahip olmasından dolayı daha tutarlı.
euangelos (müjde) kelimesinin arapça karşılığı. kanonik olanları matta, markos, luka ve yuhanna olmak üzere 4 tanedir. ama bu durum kiliseden kiliseye değişebilir. apokrif ve sahte inciller de mevcuttur (apokrif ve sahte tanımlarını karıştırmamak gerekir).
derlenmesi eski antlaşma'nın derlenmesine benzer. sözlü kilise geleneği ve yazılmış metinler bir araya getirilerek derlenmiştir.
geleneksel olarak matta, markos ve yuhanna incilleri havarilere atfedilse de, bu durum tam olarak böyle olmayabilir. zira derlenmiş olan incili bu havariler görememişlerdir. bu sebepten ötürü incil yazarı matta ile havari matta aynı kişi olmayabilir (cizvitlerden öğrendim).
apostolik kiliseler incil'de yer alan hikayeleri çoğunlukla sembolik olarak ele alırlar. mesela beytüllahim yıldızı gibi. ama protestanlar kiliseler literal olarak ele alırlar.
incillerin sıralaması matta, markos, luka, yuhanna olsa da, ilk yazılan incil markos incilidir.
luka incili ise bir amatör tarihçi (muhtemelen pavlus'un öğrencisi olan hekim luka) tarafından yazılmıştır. diğer incillere göre yazılış amacı biraz daha farklıdır. daha çok tarihi bir kayıt tutmak amacıyla yazılmıştır.
yuhanna incili ise "isa'nın sevdiği öğrenci" tarafından yazılmıştır. bu sebeple çoğunlukla yuhanna'ya atfedilse de, isa'nın başka bir öğrencisi tarafından yazılmış da olabilir.
incillerin yazımında, dönemin baskın kültürü olan grek kültürünün retorik sanatı bolca kullanılmıştır. bu sebeple metinlerde geçen olaylar çoğu zaman kronolojik bir biçimde geçmez.
bu durum da aslında hristiyanlık ve yahaudilik'teki vahiy kavramının islam'dan farklı olduğunu da gösterir. islam'daki vahiy kavramında vahyedilen metin ilahi bir varlık tarafından kelimesi kelimesine yazdırılırken; yahudilik ve hristiyanlık inançlarında vahiy daha çok kişiye gelen tanrısal esinlemenin kişi tarafından kaleme alınması şeklindedir. bu durum yeni antlaşma'ya dahil olan vahiy kitabında gözlenebilir.
not: islam teolojisi hakkında çok bilgim yok. hata yapmış olabilirim. ayrıca hristiyanlık teolojisi hakkındaki tüm bilgilerim cizvitlerin öğrettiği şekilde. başka bir katolik kilisesi kolu veya başka bir kilise benim yazdıklarımdan farklı bir şekilde konuyu ele alıyor olabilir.
incil yani sevindirici haberin içerikleri sözlükte az çok paylaşıldı. bunların kolay bulunması veya okunabilmesi açısından bende elimde bulunanın içeriğini paylaşayım diyorum. böylece göz yormadan ama herkesin ulaşıp mantıklı veya mantıksız kısımları tartışmasına, diğer dini kitaplarla karşılaştırma yapmasına yardımcı olabilir. önemli olan bunları düzgün çerçevede yapabilmek, ama öncesinde tamamını okumuş olmaktan geçer. nasıl bir filmin ortasından ara ara replik okununca anlam kaybolur, kitaplarda da durum böyledir. neyse anladınız siz onu *
incil'in önsözünde şu yazar:
incil (sevindirici haber)
önsöz
kutsal kitap iki bölümdür: eski antlaşma ve yeni antlaşma . tanrı insanlarla antlaşmalar yoluyla ilişki kurmuştur. antlaşma iki tarafın antlaşması değildir; doğrudan doğruya tanrı'nın ilgisinden ve iyiliğinden kaynaklanır. insanlığa sevgiyle yaklaşan tanrı'nın lütfu olan bu antlaşma evrenseldir. insan ona hiç bir katkıda bulunamaz, ondan bir şey eksiltemez. yaklaşım tek yanlıdır ve tanrı'dan kaynaklanır. tüm çağları ve sonsuzu kapsar.
tanrı, musa aracılığıyla israiloğulları 'na eski antlaşma 'yı açıklamış ve bu yoldan onlarla ilişki kurmuştur. yeni antlaşma ise yalnız israiloğulları'nı değil, tüm insanlığı kapsar. tanrı eski antlaşma'da atalara verdiği sözü yeni antlaşma'yla bütünlemiştir.
tanrı'nın verdiği esinle peygamberlerin eski antlaşma'yı kaleme alması yaklaşık bin yıl sürmüştür. yine tanrı esinlemesiyle yazarların yeni antlaşma'yı kaleme alması ise yüz yıldan kısa bir süreyi kapsar. halk dilinde incil diye bilinen yeni antlaşma'ya aslında evangeliyon denir. öz anlamı sevindirici haber'dir.
yeni antlaşma 27 ayrı yazıdan oluşur. bunlar 4 genel konuya değinerek sürekli bir bütünü oluşturur:
1- isa'nın yaşamı matta , markos , luka , yuhanna adında 4 yazar tarafından kaleme alındı. yazarlar hem olaylara doğrudan doğruya tanık oldular, hem de görenlerden gerekli bilgileri topladılar. isa'dan sonra 150 yılına kadar bu yazılar bir bütün olarak yayımlandı.
2- habercilerin işleri, ilk sırada bulunan yazılar gibi, tarihsel konuları ele alır. luka'nın yazdığı bu parça, dirilip göklere yükselen isa mesih'in inanlılarına kutsal ruh u'nu göndermesiyle başlar. inanlılar topluluğunun oluşması ve gelişmesiyle ilgili olayları yansıtır.
3- habercilerin yazdığı 21 mektup isa mesih'in dirilişten sonraki kişiliğini ve bununla ilgili öğretiyi içerir. haberci pavlos bunların 13'ünü belli yerlerdeki topluluklara ve kişilere yazmıştır. geri kalan 8 mektup bir çok yere dağılmış bulunan inanlılara yöneltilmiştir. her mektubun ana konusu güncel sorunlarla ilgilidir. tanrı günahlıyı kayrayla arıtan kutsal kişi 'dir. günahlının doğal yapısı tanrı'nın öz varlığıyla çelişki içindedir. tanrı işledikleri günahlar yüzünden insanlara acır.
4- vahiy yazısının ana konusu eskatalogya (son olayların açıklanışı) ile ilgilidir. isa mesih'in yeniden gelişine ilişkin peygamberlik bildirilerini içerir.
kutsal kitap'ta açıklanan tanrı kendini kutsallıkla ve güçlü işlerle tanıtır. eski antlaşma'da göz kamaştırıcı işlerle kendini kanıtlayan tanrı, yeni antlaşma'da daha da güçlü işlerle mesih'in kişiliğinde kanıtlandı. isa mesih'in gelişini bütün peygamberler bildirmişlerdir. ibrahim'in, davut'un soyundan gelen isa, bir tanıtıcı olarak gönderilen yahya tarafından herkese tanıtıldı, yüceliğini güçlü işlerle açıkladı. din adamlarının ve egemen romalılar'ın düzeniyle çarmıha gerildi. orada öldü, sonra gömüldü, üçüncü gün dirilip göklere yükseldi. tanrı'nın istemiyle gerçekleşen bu olay insanlığa kurtuluş, yaradan'la barış ve sonsuz paydaşlık bildirisi olarak yayıldı.
bu 27 yazı ilkin eski yunan dilinde yazıldı, ikinci yüzyılın ortalarında ruhsal topluluklarca kullanılmaya başlandı. böylece başka başka topluluklar onu kendi dillerinde okuyabildi.
incil'in bir iki parçasının orta asya'daki türk dillerine çevirisi çok eskilere dayanır. türkçeye ilk çeviri sultan iv. mehmet 'in baş tercümanı ali bey tarafından yapıldı. bu çeviri 1666 yılında tamamlandı. şimdi hollanda'da leyden üniversitesi kitaplığındadır. bu çeviriye dayanan ilk türkçe yeni antlaşma 1819'da 5000 nüsha olarak basıldı. tüm kutsal kitap ise 1827'de yayımlandı.
not : elimdeki kitap çok eskilere dayandığı için kullandığı kelimeler tarafımdan aynen yazılmış, üzerinde değişiklik yapılmamıştır.
genel bilinen tanımıyla hristiyanların kutsal kitabıdır. kuranı kerimde incil için isa'ya indirilen kitaptır der. oysa ki incil, isa çarmıha gerildikten çok sonra havarileri tarafından yazılır. anlayacağınız isa'nın böyle bir kitabın varlığından haberi bile olmamıştır. alın size çelişki.
şimdi beni linç etmeyin demiyorum edin tabii. fakat az da bir şeyleri düşünün yahuu.
1- yeni ahit demektir: 20 küsür mektup+4 Tanıklık+1 havarilerin işleri 2- isa'nın yaptıklarını şahitlik ve farklı kültürlerin vurgusuyla aktarıldığı, ingilizcesi gospel olan, kimilerin 4 incil diye bildiği, her bir kitaba verilen isim.
3- Müjde, kurtuluş müjdesi/haberi anlamındadır.
ingilizce bir metinde karşılaştığınızda sırasıyla new testament, gospel, good news diyedir. sorun türkçeden kaynaklanır yani.