euangelos (müjde) kelimesinin arapça karşılığı. kanonik olanları matta, markos, luka ve yuhanna olmak üzere 4 tanedir. ama bu durum kiliseden kiliseye değişebilir. apokrif ve sahte inciller de mevcuttur (apokrif ve sahte tanımlarını karıştırmamak gerekir).
derlenmesi eski antlaşma'nın derlenmesine benzer. sözlü kilise geleneği ve yazılmış metinler bir araya getirilerek derlenmiştir.
geleneksel olarak matta, markos ve yuhanna incilleri havarilere atfedilse de, bu durum tam olarak böyle olmayabilir. zira derlenmiş olan incili bu havariler görememişlerdir. bu sebepten ötürü incil yazarı matta ile havari matta aynı kişi olmayabilir (cizvitlerden öğrendim).
apostolik kiliseler incil'de yer alan hikayeleri çoğunlukla sembolik olarak ele alırlar. mesela beytüllahim yıldızı gibi. ama protestanlar kiliseler literal olarak ele alırlar.
incillerin sıralaması matta, markos, luka, yuhanna olsa da, ilk yazılan incil markos incilidir.
luka incili ise bir amatör tarihçi (muhtemelen pavlus'un öğrencisi olan hekim luka) tarafından yazılmıştır. diğer incillere göre yazılış amacı biraz daha farklıdır. daha çok tarihi bir kayıt tutmak amacıyla yazılmıştır.
yuhanna incili ise "isa'nın sevdiği öğrenci" tarafından yazılmıştır. bu sebeple çoğunlukla yuhanna'ya atfedilse de, isa'nın başka bir öğrencisi tarafından yazılmış da olabilir.
incillerin yazımında, dönemin baskın kültürü olan grek kültürünün retorik sanatı bolca kullanılmıştır. bu sebeple metinlerde geçen olaylar çoğu zaman kronolojik bir biçimde geçmez.
bu durum da aslında hristiyanlık ve yahaudilik'teki vahiy kavramının islam'dan farklı olduğunu da gösterir. islam'daki vahiy kavramında vahyedilen metin ilahi bir varlık tarafından kelimesi kelimesine yazdırılırken; yahudilik ve hristiyanlık inançlarında vahiy daha çok kişiye gelen tanrısal esinlemenin kişi tarafından kaleme alınması şeklindedir. bu durum yeni antlaşma'ya dahil olan vahiy kitabında gözlenebilir.
not: islam teolojisi hakkında çok bilgim yok. hata yapmış olabilirim. ayrıca hristiyanlık teolojisi hakkındaki tüm bilgilerim cizvitlerin öğrettiği şekilde. başka bir katolik kilisesi kolu veya başka bir kilise benim yazdıklarımdan farklı bir şekilde konuyu ele alıyor olabilir.