iki gün sonra yapılacak olan seçim. bir öncekine göre son derece yoğun katılımlı olacağa benzer. kampanya süreci de çok değişik ilerliyor. partiler arası transferler, rüşvetler, tehditler, şantajlar, karalamalar... alabildiğine almış başını gitmiş. her şey bir kenara istanbul için inanılmaz bir savaş veriliyor.
izmir için durumu çok karanlık olan seçimler. kendimce biraz açıklayayım adayları. haftalardır bakmadım hiç bi' boka, bugün biraz araştırayım istedim, kafadan, otomatik oy atanlardan hiç olmadım; bundan sonra da olmam.
- büyükşehir belediye başkanlığı: hamza dağ'ın adı zaten geçen yılki genel seçimlerden beri ayyuka çıkmıştı. ben, tarikatlardan da fısıltı duyabilen babamdan "hamza dağ baya iyi geliyor, herkes onu konuşuyor" cümlesini birkaç kere duydum, ki belediyede çalışan birkaç eş dosttan da benzer şeyleri duymuştum. burada kimse "ama seçim afişlerinde akp amblemi bile yok" falan demiyor, öyle sosyal medyada gördüğünüz gibi değil yani. zaten özellikle odalarla (özellikle ito ile) arası baya iyi birisi bu. kodaman iş adamlarını kafa kola almaya 1 yıl önce başlamıştı yani. aday olarak açıklanması çok geç olsa bile, sürpriz olmayacağını herkes biliyordu. cemil tugay zaten milletin anasını bellemeyi yıllar önce kafasına koymuş olan cengiz holding'e ucuz ucuz arsa sattığını kendisi kabul ettiğinden beri yok hükmünde bence. karşıyaka'da bile adamı bilen aklı başında seçmen yok. diğer ilçelerde alacağı oyu da chp belirleyecek. ben burada seçim pusulalarının ne kadar karışık olabileceğine göre özellikle benim neslimin ebeveynlerinin kafasının karışıp chp'ye basmayacağından korkuyorum. akp'ye oy atmayacak olanlar bile o karmaşada chp'ye basmayabilirler. kendisini halkın içinde bile görmedim ben mesela. ama buna karşın tkp'nin savaş sarı'sını, hkp'nin özler çakır hocasını falan sokakta gördüm. iyip adayı ümit özlale'nin de hem adını çok duyduk hem de afişleriyle birlikte sokakta gezdiğini çok gördük. iyip diye değil, özlale aday diye kendisine oy atacak olanlar var. dem'in adayı akın birdal'ın burada pek bi' etkisi olduğuna inanmıyorum. yukarıda bahsettiğim sandıkta kafası karışacak olan chp seçmeninin oyunu alabilir çünkü ismen tanınıyor. gene de sadece ismiyle kâle alınabilecek bi' yüzde alamaz. dp'nin adayı burcu bostancıoğlu da iyi pr yaptı bence. "demokrat parti ne alüminyum" diyenlerin bi' kısmından oy alabilir çünkü ağzı iyi laf yapıyor ve akademik kariyeri özler hoca kadar olmasa da elle tutulur şekilde var. tip'in büyükşehir adayı yok sanırım. ben bunu özlale'nin iyi pr'ına bağlıyorum. belki gene irfan değirmenci fiyaskosuna balıklama atlayacaklardı ama özlale'nin adaylığı bunu değiştirdi. bağımsız adaylarda da menderes bozkurt öne çıkabilirdi ama parası yetmedi sanırım. profil infolarında bile "yörük. zengin şehrin fakir bireyleri olma dönemi bitecek!" diyen, foto olarak da torunlarını bize gösteren bi' amca baya halkın ciğerini sökebilirdi, uygun şartlar altında. ben özler hoca ile savaş sarı arasındayım ama daha 1 gün var. biraz daha okuyup araştırıp seçerim.
- konak belediye başkanlığı: ne akp'nin ne de chp'nin kadın adayları etkili olabildi. nilüfer çınarlı mutlu aslında mimarlar odası'nda adından söz ettiren birisiymiş ama bunu sağa sola sorup bilgi almaya çalışınca öğrenebiliyorsunuz. tkp'nin adayı hayriye üşümezgezer baya pasif biri bence. üçyol metrosu çıkışında da gördüm birkaç kere. yanındaki gencolar gırtlak patlatırken, o çoğunlukla "neden buradayım ben" çekimserliğinde göründü bana. hkp'nin adayı adnan gürcan dalıcı, özellikle özler hoca ile birlikte konak meydanı'nda kurdukları standlarda sık sık görülebiliyordu. hayvanlarla ilgili de protestolar yaptılar parti çatısı altında. bunu doğrudan nurullah ankut dedemizin istediğini söylemek yanlış olmaz. diğer adayların esamesi bile okunmadı. konak'ta çoğunluk partiye göre basıp geçecek. 2 soyadlı kadın aday sayısında ben bu kadar patlama olacağını da beklemiyordum. milletin kafası karışacak sandıkta kesin. "adını mı aklımızda tutalım, soyadını mı? bu hangisiydi?"falan diye kendi kendilerine fısıldayabilirler bile, mühür elde düşünürken.
büyükşehir yarışında biraz daha açık bi' tablo varsa da, 2022 rakamları na göre 350 bin kişinin yaşadığı konak'ta durum baya flu ve karanlık bence. en azından adaya göre değil, partiye göre basıp geçecek seçmen sayısı en az %50'dir bence. geçen yıldan sonra kimse aday araştırma peşinde bile koşmadı, adaylar da salmış göründü bana. pr'ını hakkıyla yapanlar bir adım öne çıkabilir ama ülkenin tamamı birkaç partinin adaylarına konsantre olma yanlışından sapmayacak gene. kendi kişisel hezimetlerini ve hezeyanlarını sandığa taşımamayı tercih edip "bu devran böyle gider, ben n'apayım?" karamsarlığına bürünecekler. asıl korkutucu olan da bu.
Bu gezegende idari yönetimleri belirleme yetkisini demokrasinin beşiği ilan edilen ülkelerden çok daha önce elde etmiş bir halk olarak; aday, şehir, düşünce fark etmeksizin "her seçimde" olması gerektiği gibi bu seçimde de istisnasız her "vatandaş" ın en temel yurttaşlık hakkını kullanması elzemdir.
"Bir oydan ne olur, aman sıkıldık, zaten kazanamıyoruz gibi zırvalara benzer keyfi sebeplerle" oy kullanmamak; zevzeklikten, götüne süs vermekten ve samimiyetsizlikten başka bir şey değildir.
Tanım : kendisini "vatandaş" olarak kabul eden herkesin katılım sağlaması gereken şimdilik son yerel seçim.
Köy muhtarlığına çıkan sevdiğim birine söz vermeseydim gitmeyeceğim seçimdi, zaten seçilirse bir şeylerin değişeceğine inandığım tek isim de kendisi, en azından köydeki evin önündeki beton yolu düzelttirir, köyün su deposunu falan temizletir, ona inancım tam.
Yoksa seçim meçim hikaye bu ülkede, yurttaşlık falan da rafa kalkalı bayağı oluyor.
Hazır ona oy vermeye gitmişken, büyükşehirde malum parti'nin yerine, çeyrek bir malum partinin şehri alma oranı yüksekmiş, seçim akşamı ulusal kanallarda gösterilen haritada şehrin rengi sarı olmasın diye Farazi ona oy verecem.
En azından şehir dışına çıktı mı Konyalı muamelesi görmemek için.
Değişmezse de umrumda mı değil tabii. ülkedeki seçimlere karşı duygularım, Şanlıurfa belediyesi seçim yarışı gibi Refah, HDP, akp, hüda-par, saadet kapışıyor içimde, ıyy.
tahmin ettiğimden daha kalabalık katılıma sahip seçim olacak. %70'in üstü kesin olur diyorum, ki %60'ları bekliyordum geçen hafta. izmir'de hava 30 derece olmasına rağmen, millet şehirden kaçmaya çalışmayıp oy kullanmaya gitmiş. ayrıca geçen yıl sağda solda çok fazla gördüğüm akit güruhunun yerine de baya çoluklu çocuklu çombalaklı aileler vardı. okulun içinde çığlık atıp koşturup duran çocuklar kötü ama gene de en azından okulun otoparkına çektiği doblo'sundan son ses dombra çalan apaçilere yeğ işte.
geçen yılki oy pusulalarının benzeri vardı gene, çarşaf gibi. millet ne kadar zor oy kullanabilirse, o kadar iyi diyorlar sanırım. belediye ve büyükşehirde adayı olan birçok partinin belediye meclisinde olmadığını gördüm, o da garipti. ayrıca katılım az da olsa, çok da olsa, sırf bu oy pusulalarının tuvalet kağıdı rulosundan beter olması nedeniyle sıra bekleyeceksiniz. ben 15 dakika bekledim, ki önümde sadece 3 kişi vardı. katlaması dert, göt içi kadar zarfın içine koyması dert, kapatması dert. geçen yılki gibi gene yaladım ben çünkü kapanmıyordu. siz içine sokuverin üçgen kısmın ucunu, yeter.
Oy pusulalarının iriliğinden dolayı yine zarf yaladığımız seçim.
Onca aday var bir tanesi de çıkıp demiyor ki "bizim iktidarımızda seçim zarflarında zamk yerine çilek reçeli olacak."
Lan tatsız tuzsuz zamk. Hadi organik reçel olmadı insan şuna bir aroma Katar. Seçim ruhuna katkı sağlayan seçenekler sunar. Ne bileyim mentol aromalı olur nefesimiz açılır, frambuazlı olur gönlümüz açılır. Kahveli olur uykumuz açılır.
Kapanmıyor arkadaş. Çuvala doldurur gibi doldurduk kağıtları. Ezdik büzdük yine de sandık deliğinden zor geçti.
Buradan yetkililere sesleniyorum. Ben yalamaya karşı değilim. Yalamak, hassas noktalara dil atmak bizim işimiz. Zamk istemiyorum yav, yeteri kadar net değil mi?
Sür zarfın üzerine Nutella'yı gör seçimlere katılımı.
akp'nin üç büyük şehirde çok zayıf adaylarla girdiği seçim. belki turgut altınok az biraz güçlü sayılabilir.
murat kurum'da siyasetçi kumaşı yok. tam bir memur tipi. izmirli aday partisinden utanıyor...
bir de fethi yaşar'ın kılıçdaroğlu fanatikliğinden ilk defa ankara/yenimahalle için chp harici bir partiye oy verdim. yanlış anlaşılmasın kılıçdaroğlu'nun cb olmasını ben de isterdim. çünkü gittikçe islamlaşan türkiye'de seküler ve alevi bir cumhurbaşkanı olması biraz tarikatçıların özgüvenini kırardı. hem de dünya çapında "biz diğer orta doğu ülkeleri gibi değiliz" tarzı bir mesaj olurdu bu. ama sen kaşındın fethi bey...
galiba zarfından iyi parti, chp, dem parti oyları çıkan tek insan olarak tarihe geçeceğim.*
Türkiye'de bir dönemin çöküşüne tanıklık etmemizi sağlayan seçim.
Geçtim büyük şehirlerdeki yüzdesel farkı, yeni kazanılan büyük şehirleri falan; İstanbul fatih ilçesi CHP e geçiyor gibi gözüküyor ve şayet böyle de sonuçlanırsa cumhuriyet tarihinin en büyük paradigma değişikliklerinden birisini yaşarız.
İyi partiden sandık görevlisi olarak girdiğim seçim. Ama derdim paramı almaktı. Eski AKP'li Envere oy atmadım.
O kadar umutsuz ve gamsız kullandım ki muhtara oy atmayı unuttum. Baya random atasım geliyordu kafama göre birilerine bastım.
Ordulu olmamdan mı, sandığın ilüzyonu mu bilmiyorum ama beni şaşırtmadı diyordum ki internet çalkalanıyor. Çok garip geldi.
Benim yine de umudum yok, belki yorgunluktandır.
Lakin bir olay hiçbir seçimde sekmiyor. Abi bu Akp kadrosu nasıl bir teşkilat ya?
Elli kişi geliyorlar her yere, her sandıkta adamları oluyor en az beş kişi ve inanılmaz darladılar yine bizi, dalmak istedim birkaçına.
Allah'tan tecrübeli ve sakin bir ekibe denk geldim ve çok eğlenerek, aşırı yorulsam dahi ilk defa bu görevi yerine getirdim.
Bir adet AKP'den sandık görevlisi, 40 yıldır her seçimde görev aldığını söyleyen, aşırı deneyimli ve iş yükümüzü kolaylaştıran bir amca ve bizimkilerin lafına göre beton Kemalist bir CHP'li dayı eskiler kadrosunu oluşturuyordu.
Sandık başkanımız da meslektaşım bir öğretmen hanımefendiydi. Gün boyu beni güldüren, kıvrak ve genç zekası ile birçok hatadan bizi döndüren bir kardeşim vardı. Çocuk Sakarya'dan annesine gübre atmak için yardıma gelmiş ama dün sandık görevlisi olduğunu öğrenmiş :D
Sonra tahmin ettiğimiz senaryonun gerçek olduğunu öğrendik ve AKP'ye üye yapıldığını, haberi olmadan görev aldığını öğrendik.
Sandık başkan yardımcısı da uzun boylu, yapılıca kapalı bir kızdı. Babamın Savcılık ayağındaki meslektaşı, benimle de okuduğu bölüm itibariyle meslektaş olan bu hanımefendi ile gün boyu çok konuştuk.
Netice itibariyle keyifli ama yorucu bir gündü, vatana millete bir bok değiştirmeyecek olduğunun bilincindeyim her zaman. Belki de yenilmişlik psikolojisidir bilmiyorum.
seçmenin iktidara sarı kart gösterdiği seçim oldu. benim beklentim de bu idi ama dillendirmek istememiştim öncesinde. çünkü bu halk beklentilerimi sonuçsuz çıkartmayı çokça başardı geçmişte. ancak bu kez 2019'da gösterdiği tepkinin kat ve kat fazlasını gösterdi. nitekim bu seçimde hiçbir chp adayı sadece karşısındaki rakip adayla yarışmadı. aksine erdoğan ve bakanları yurdun dört bir tarafında gezerek belediye başkanı adayları için çalıştılar. ve buna rağmen başaramadılar gibi görünüyor...
verdikleri umut için emeği geçen herkese teşekkürler.
sürpriz üstüne sürpriz yapan seçim oldu. sosyoloji diplomamı yırtacağım az kaldı...
8 ayda öyle aman aman değişmiş bir şey de yok ülkede ne oldu da akp ve yandaşları bu kadar oy kaybetti? Kemal Kılıçdaroğlu gerçekten de bu kadar olumsuz etki mi yaratıyordu muhafazakar seçmende? ilerleyen zamanlarda göreceğiz.
Antalya'da yaşan birisi olarak Antalya öznelinde konuşmak gerekirse sonuç şaşırtıcı oldu. büyük göt oldum. çünkü yerel seçimlerde Antalya bir akp bir chp arasında gidip geliyordu, bu gelenek kırıldı. büyükşehir belediye başkanı muhittin böcek'ten akp ve mhp seçmeni kadar chp seçmeni de memnun değildi. anketlerde de akp adayı hakan tütüncü ile arasındaki fark çok azdı hatta bazı anketlere göre gerideydi. sonuç, %8-9 arası bir farkla yendi böcek.
asıl şaşırtıcı olan ise akp ve mhp kalesi olan ilçelerde el değiştirdi. kepez, aksu, serik, alanya, korkuteli, akseki, kaş... hele hele kepez ve serik'in el değiştirmesi aşırı sürpriz oldu. demek ki antalya seçmeni her ne kadar yönetimden memnun da olmasa sırf akp kazanmasın diye yine gitti chp'ye verdi oyunu.
üzerinden geçen 15 günde her şeyini unuttuğumuz mahalli seçim. "il genel meclisi" ya da belediye meclisi seçimi de denilen naneyi biraz araştırdım. son 10 yılda bu kadar geriye gitmemizin sebebini kimlere, nerelere bağırayım; bilemiyorum. aldığım notları paylaşayım, burada kalsın:
- öncelikle şunlara bakın: 30 mart 2014 yerel seçimleri , 31 mart 2019 yerel seçimleri ve 31 mart 2024 yerel seçimleri . 2014 ile 2019'un farkı, akp ile mhp'nin yerel seçimlere ittifakla girmesi ve belediye meclisi adaylarını özenle seçmiş olması. 2024'te ise gene ittifak var aralarında çoğu yerde ama belediye meclisi üyelerinin seçiminde sorunlar olmuş ve şeriat hortlamış gibi görünüyor. ayrıca 2014 ve 2019 arasında kullanılan oy yaklaşık 4,7 milyon artarken, 2019 ve 2024 arasında kullanılan oy neredeyse 100 bin kadar düşmüş. katılım oranında da 2014 ve 2019 arasında %5'lik bir düşüş olmuşken, 2019 ve 2024 arasında bu sayı %6'yı da geçmiş. biraz daha özele inelim şimdi:
- 2014 yerel seçimi gezi direnişi'nin sonrasında olmuştu, hatırlıyorsunuz. kullanılan geçerli oy sayısına göre akp %42 küsürunu almış, mhp %17 küsur, saadet %2 küsur, bbp %1,5 civarı oy almış. totalde sağ cenah (bağımsız meclis adaylarını işin içinden çıkartınca) %65 oy almış oluyor. bu da toplamda kullanılan 41 milyon oydan 27 milyondan biraz fazlasını almış demek. ayrıca, chp'nin çanakkale, sinop, giresun, zonguldak, hatay ve burdur'da büyükşehiri kazanmasına rağmen belediye meclisini topyekün ittifaka verdiğini gösteriyor.
- 2019 seçimlerinde kullanılan oy %10'dan fazla artarken, geçerli oy sayısına göre akp 5 yıl öncesine kıyasla oyunu neredeyse 2 milyon artırmış (yüzdesel olarak neredeyse aynı kalmış). mhp %8'e inerken, saadet 2,8'e çıkmış, bbp yok olmuş. iyi parti hortlayarak %7,2 gibi yüksek bir oran alarak mhp'yi geriye çekmiş, hdp, 5 yıl önce bdp olarak ikiye bölünmesini geri alarak oyunu neredeyse %6 yapmış (5 yıl önce bdp+hdp= %6,3). sağ cenah %54'e gerilemiş olsa da, buradaki önemli nokta, 2014'te bağımsızların belediye meclislerinde 100 binden biraz fazla oy alarak topu taca atmalarını 2019'da oylarını 4'e katlayarak değiştirmeleri (%0,24'ten %1'e çıkmış). chp daha fazla büyükşehir ve belediye başkanlığı kazansa da, belediye meclislerinde ankara'yı, kırşehir'i, bolu'yu, bilecik'i, istanbul'u, burdur'u ve tunceli'yi kaybetmiş. sadece ankara ve istanbul'da chp'nin belediye meclisinde alabildiği oy ortalaması %37,5. akp ise %44 küsurlarda. bunun sebebi, 2014'teki hatayı yapıp belediye meclislerini gene önemsemeyen iki seçim arasındaki 5 milyon fazladan seçmen miydi, hdp'nin tek parti olarak bölünmeden seçime girmesi miydi, iyi parti'nin mhp'ye korkunç bir yıkım yaşatması mıydı, yoksa chp'nin berbat seçim propagandası mıydı, bilmiyorum. chp için tek başarı, yeni havuzdaki 5 milyon oyun 1,9'unu akp alırken, chp'nin 2,3'ünü alması.
- gelelim bu yılkine. geçerli oyun bile 400 bin düştüğü, geçersiz oyun 300 bin arttığı seçim bu. 700 bin çöp oy var yani (ki bu da %1,5 oy ediyor kullanılanlara göre orantılayınca). akp geçen yılki oy miktarını da, oranını da koruyamamış. oyu neredeyse 5 milyon düşmüş (yüzdesel olarak %10 civarına geliyor). mhp 700 bin oy kaybetmesine rağmen, 4 belediye kazandığı için seçimin gizli kazananı. saadet %2,80'lerden %1'e çakılmış ama dipten hortlayan yeniden refah %6 ile neredeyse 3 milyon oy almış. zafer partisi %2'yi zorlayarak 800 bin civarı oy almış. chp 2014-2019 arasındaki oy artışını gene 2,7 milyon civarında tutarak %34,5'a gelmiş. akp'nin oyunun sabit kaldığı yerde oy sayısını artırmasına rağmen, yüzdesel olarak %3 kaybı kime verdiği apaçık ortada zaten: çoğunlukla refah, biraz zafer, biraz mhp. iyi parti mhp'nin kan kaybını kesip kendisini yok ederken, chp de refah'ı cehaletin karanlığından çekip almış. akp'deki oy kaybını unutmadım ama belediye meclisinde 10 yıldır aldığı oylara göre, akp'den diğer şeriat partilerine geçen oy sayısı çok önemli değil bence. çoğunlukla belediye başkanlığında bu yönde bir oy aktığını söyleyebiliriz ama meclislerde "ampulü bas" devam etmiş gibi geliyor bana. yoksa, mhp'nin oy sayısı düşmez, meclislerdeki oy oranı bile deli gibi artardı. ülke genelindeki belediye meclislerindeki çoğunluk tablosunda chp son 10 yılın rekorunu kırıp büyükşehirlerin çoğunda meclisi de almış. kütahya, afyon, burdur, kastamonu, sinop, giresun, adıyaman ve ardahan'da tablo gene tersine dönmüş. 2019'da kırklareli ve tunceli'de belediyeyi verip meclisi almıştı. bu sefer akp'nin elinden hatay'ı, mhp'nin elinden kırklareli'yi almış oldu. özellikle büyükşehirde kazandığı çoğu yerin meclisinde de çoğunluğu alması önemli. ama ankara'nın çevresindeki belediyeleri kazandığı her şehirde meclisin de çoğunluğunu elinde tutabilmesi müthiş bence. 10 yıldır tam tersini görüyorduk bunun. belediye başkanı meclisten bir karar geçirmek istediğinde seçimde aldığı oy değil, meclisteki çoğunluğun vereceği oy önemli oluyor, unutmayın bunu.
gözlerim yoruldu ya. büyükşehirleri bi' kağıda yazıp en azından 15-20'sindeki belediye meclisi sayılarındaki farkları da incelemek istiyordum, olmadı. sonra aklıma gelirse yaparım. yukarıdaki bütün görselleri ve sonrasında yazdığım karşılaştırmaları penguen türk'ün internet sitesindeki kaynaktan aldığım verilerle yaptım, fyi.