OC (Oleoresin capsicum) gazı da denilen bir göz yaşartıcı gaz. genelde polisler tarafından veya kişilerin kendilerini saldırganlardan korumaları amacıyla kullanılır. gazın yakıcı etkisi gözleri ve solunum organlarını etkileyerek uygulandığı kişide göz kızarması, göz yanması, şiddetli öksürük, kusma gibi etkilere neden olur. Aynı zamanda kişiyi 5-45 dakika boyunca etkisiz hâle getirir. Eğer uygulandığı kişide solunum yollarına bağlı hastalık varsa geri dönülemez etkilere veya ender olarak kişinin ölümüne yol açabilir. Etken maddesi biberde bulunan kapsasindir. Av malzemeleri satılan yerlerde bulunabilir. Saldırgana uygulanırken sıkan kişinin bir miktar geride durması, gözlerini kapatması ve bir süreliğine nefes almaması önerilir. Yoksa sıkan kişi de gazdan ciddi anlamda etkilenebilir. Deriden de vücuda girebilir. Biber gazı sıkılmasıyla karşı karşıya kalanlara, halk arasında o bölgelere limon sürmeleri tavsiye edilir.
Zamanında bol bol yemişliğim bulunan, allaha şükür hiç kullanmak zorunda kalmadığım gaz türü. Kendisiyle aynı ortamda bulunduğunuzda, -tavsiye etmiyorum- bol bol su ile gözleri yıkamak, çok ovuşturmamak, eğer zorlanılıyorsa etrafı görmeye çalışmamak, bir arkadaşınızın koluna girerek hareketlenmek daha akıllıca olacaktır.
korunma amaçlı Bir kaç defa çantamda taşımışlığım da bulundu ancak, tarihi falan geçti atmak zorunda kaldım. ha zaten hafazan allah kullanmak zorunda falan kalsam, çingene pazarı gibi çantamda da hayatta bulamazdım o da ayrı. farklı ve ulaşması kolay bir yerde muhafaza etmek lazım aslında.
biber gazıyla ilgili, benim de o dönemler merak edip araştırdığım bir konu olan "Toplumsal olaylarda biber gazı kullanılmasının hukuki standartları" ile ilgili güzel bir makaleyi de bakmak isteyenler için ekliyorum. tahmin edersiniz zaten bu standartları ne kadar karşıladığımızı ama neyse; dergipark.org.tr/...
Bir defasında stadyumda tadına bakma fırsatım olmuştu. Hoşuma gitmedi. Tavsiye etmiyorum. Ama meyve aromalı olursa belki düşünülebilir. Çilek ağır mı olur? Belki orman meyveli...
etken maddesi acı kırmızı biberdeki kapsaisin’dir. en çok arnavut biberi veya kırmızı şili (aji cristal) biberinden elde edilir. kapsaisin suda çözülmediği için biber yağıyla karıştırılıp sprey haline getirilir.
scoville ölçeğine göre dünyadaki en acı biber hayalet biber olarak bilinen hindistan’ın bhut jolokia’sı. acılığı 1,000,000 shu. bakmak bile yakıyor anladığım kadarıyla. biber gazı bunun 5 katı daha acı.
aslında kapsaisin birçok ağrı kesici kremde de kullanılır ama az miktarda tabii. gaz haline getirip, insanların yüzüne sıktığınızda sonuçlar faciayla sonuçlanabilir.
karşısındaki kitleleri dağıtmak için polisin sık sık kullandığı hede. zed ve fn tüfekleri adı verilen aletlerle ateşlenir.
zed tüfeğini biz brezilya'dan, gezi direnişi'nden sonra aldık. attığı biber gazı kapsüllerini 3'e ve 6'ya bölüyor. 10 çeviğin aynı anda zed ile biber gazı sıkması, önlerindeki kitlenin üstüne 30-60 arası kapsül göndermesi anlamına geliyor. odtü kampüsünde 19 mart 2025 gözaltıları'ndan hemen sonra kullandıkları buydu. hedef gözeterek ve belli bir açıyla, insanların doğrudan üzerine gelmeyecek şekilde sıkmak zorunda bunu polis.
bir de fn tüfeği var. bunu gezi'den yıllar yıllar önce emniyet envanterine katmışlardı. küba'dan aldılar sanırım. aslında plastik mermi atan bir tüfek bu. zed'e biraz benziyor ama haznesi namlunun hemen yanında bunun. attığı plastik mermilerin içinde biber gazı da, boya da olabiliyor. büyük ihtimalle paintball alanlarındaki tippmann tipi tüfeklerin bir benzeri bu. dün saraçhane'de ve kızılay'da polisin özellikle ara sokaklara uzaktan "ucuna da taramalı bağlamış gibi" sıktığı şey buydu. bir çeşit makineli tüfek bu sonuçta, ne attığından bağımsız olarak. zed'in daha az maliyetli ama parçalarının daha kısa ömürlü olduğunu, fn tipi tüfeklerin ise daha maliyetli ama daha fazla seri atışa izin verdiğini okumuştum. gene dün twitter'da görmüş olduğunuzu sandığım "ara sokakta geri çekilen kitleyi hedefleyerek uzaktan havai fişek benzeri bir şey sıkan çeviğin" de kullandığı şey büyük ihtimalle zed'di. fn'yi saraçhane'den kaçıp metroya girmeye çalışanlara karşı idam mangası gibi sürekli ateş eden çeviklerin elinde görmüşsünüzdür.
biber gazının komple yasaklanması gerek. kendisine biber gazı kullanma yeri ve zamanı öğretilmemiş, uymak zorunda olduğu yönetmeliğe aykırı şekilde karşısında yaşlı, çocuk, engelli; kim varsa sıkıp geçen çeviğin elinde bu tüfekler tam bir savaş aleti oluyor. ne sıktılar, nereye sıktılar, neden sıktılar, kaç tüp/şarjör sıktılar falan bunların da kaydı kuydu yok. gezi'de ellerine verdikleri tüpler için "bu gece bunları bitirin" diyorlardı, tomaların korumasındaki çeviklere. şimdi de farklı bir emir aldıklarını sanmıyorum.
gaz ile ilgili de yazayım biraz:
- biber gazı doğrudan nefesinizi kesmez. önce gözlerinizi yaşartır, sulandırır. gözleriniz işlevini yitirirmiş gibi hissettiğiniz için panik olur, daha çok nefes alıp vermeye başlarsınız. havadaki oksijen miktarını da azaltan gaz, boğazınızı yakar, solunumunuzun deli gibi şiddetlenmesine neden olur, boğazınıza ve ciğerlerinize tutunmaya başlar. yoğun olarak içinize çekerseniz, akciğerlerinizdeki kaslar spazm geçirmeye başlar. nefes alıp verişleriniz bile kanlı olmaya başlayabilir. bu yüzden dumanın içinde sık nefes almamaya çalışmanız, gaz yoğunluğunun dağıldığı yerlere bir an önce kaçmanız gerek.
- nefesinizi tutmak da bir yöntem ama nereye kadar tabii. hem gözlerinizi hem ciğerlerinizi etkileyen bir meret bu. ikisinden birini feda edemeyeceğiniz için ikisinden de en az etkilenmeye çalışmanız gerek.
- gazı ilk gözleriniz algılıyor. göz altlarınıza limon ya da sıvılaştırılmış talcid benzeri şeyler sıkmak iyi geliyor ama çözüm değil, bokunu çıkarmayın.
- bu gaz, yağ bazlı bir gaz. öyle kuru bir örtüyle sildiğiniz gibi yok olmaz, çevresine yayılır. bu yüzden sıcak durumda olmayan, gazdan mümkünse etkilenmemiş, ıslak bir bezle gözler, ağız ve burun çevresi silinmeli. bunu gezi'de o kadar sık yaptık ki, sonunda bezler kuruyor, elimizde parçalanıyordu.
- sütün etkisi limon ve sıvılaştırılmış talcid gibi şeylerden daha iyi ama gene de seyrelterek kullanmak lazım.
- çantanızda güzel kokan nemlendirici krem falan varsa, biber gazından etkilendiğinizi anladığınız gibi buna sarılmayın. burnunuza bu kremleri götürüp nefesinizin açılmasını beklersiniz ama daha fazla gaz alırsınız ciğerlerinize. yapmayın bunu. aynı şey vicks gibi mentollü şeyler için de geçerli. biber gazını gene içinize çekersiniz; hem de "nefesim açılıyor" zannederek.
- nefes alıp veriş sıklığınızı dakikada 20'ye indirin diyorlar ama bu zor. gene de sık nefes alıp vermemeye çalışmalısınız, eğer gazlı ortamı hemen terk edemiyorsanız.
kendinize dikkat edin. biber gazlı ortamda uzun süre bulunmayın, gaz kapsüllerini tekmeleyeyim, 2-3 slogan daha atayım diye salak saçma hareketler yaparak gaz bulutunun içinde daha fazla zaman geçirmeyin. oksijen alamadığını sanan beyniniz şoka girer, yere çöküp kalırsınız. aman diyeyim. gazdan uzağa kaçın.
kaynaklar: 1 (2015'ten bir hukuk yardımcı doçentinin biber gazı ile ilgili ankara barosu dergisi için yazdığı makale) ve 2 (2019'da adıyaman üniversitesi hemşirelik bölümü hocalarından birinin sağlık ve toplum dergisi'nde yayımlanmış olan makalesi)
