çocuğun 1 ile 1.5 yaş arasından 3 veya 3.5 yaşına kadar olan dönemidir.
anal dönemde bebek dışkısını tutmayı öğrenir. oral dönemde almayı öğrenen ve ağzıyla tanıdığı nesneleri öğrenirken hayır denilenlere itaat eden bebeğin genelde kaka eğitimi ile tetiklenen dönemdir.
En ilgimi çeken gelişim dönemidir. Çocuğun özgürlüğü ve bağımsızlığı ilk tattığı dönemdir. çocuk o zamana kadar sadece vücuda almaya odaklanır yani edilgendir. anne ne verirse onu alır. fakat anal dönemle birlikte aslında o kadar da güçsüz olmadığını anlar. onun için kakası vücudunun bir parçasıdır. ve ikinci travmasıdır. aynı zamanda annenin kakayı “oraya değil, buraya, böyle yapacan” demesiyle çocuk bunu ceza aracı olarak kullanır. Çocuk için bir çeşit ergenlik dönemi sayılabilir bu dönem. Eğer anne çocuğa tuvalet eğitimi için baskıcı- sert davranırsa çocuk kakayı anneyi kızdırmak için kullanır.
freud'un psikososyal gelişim kuramı'nın ikinci basamağıdır.
çocuğun ilgi alanlarını zevk olarak nitelendirirsek ( oral dönemde ağızdır. ) bu dönemde zevk alanı anüs ve onunla ilgili eylemlerdir. çocuğun tuvaletini yapması onun için bir bağımsızlık sembolü gibidir. öncesinde bu iş annesine bağlıyken bu işi artık kendisi yapması onun bağımsızlığını ilan etmesi gibi bir şeydir. işte tam da bu noktada çocuğa verilen tuvalet eğitimi çok da önemlidir. ebeveyn katı bir tuvalet eğitimi verirse çocukta ilerleyen yaşlarda (yetişkinlik yıllarına karşılık geliyor) tutumlu hatta cimri olma, aşırı düzenli olma, inatçı olma, yeni fikirlere açık olmama gibi olumsuz kişilik özellikleri gelişecektir. başarılı bir tuvalet eğitiminden geçen çocukta ise -yukarıda saydığım bu özelliklerin tam tersi olarak- girişimci , bağımsız, kendine güvenme vs. duyguları gelişmiş olacaktır.
yani her şey anne ile çocuğun kurduğu ikili ilişkiye bağlıdır. iyi bir takım olmalılar.
şöyle de bir dipnot düşeyim: freud çocuğun altı yaşına kadar olan döneminin önemli olduğunu, bu dönemde yaşanılan her şeyin çocuğun yetişkinlik dönemine tesir ettiğini söylemiştir. yine freud yapısal kişilik kuramına dikkat çekmiş olabilir. çünkü bu kurama göre bu dönemlerde kişiliği etkileyen; daima "haz" kavramına göre hareket eden ididir. zaten genelde terapilerde de insanlar bu id kısmında saklı kalan duyguları ortaya çıkarmayı amaçlar. burası karanlıktır. çoğu şey anlamsız gelir ama kaynağı buradadır.