bu başlık kişiye özel bir başlıktır
-
depresyonun nedenleriyle ilgili daha önce ilgili başlığa bir kaç kere yazmıştım. burada biraz daha ayrıntıya gireceğim.
-genetik sebepler : uygun çevresel koşullar altında genetik yatkınlığı olan insanların depresyona girme riski çok yüksek.
peki depresyon geni diye birşey var mı? depresyonun biyokimyasal, yapısal veya hormonal bir dengesizlikten kaynaklandığı doğruysa gerçekten ebeveynlerden çocuklara depresyona zemin hazırlayan mekanizma doğrudan aktarılıyor olabilir, aynı belirli kronik rahatsızlıkların bir ailede nesiller boyunca kendini tekrar etmesi gibi. ama bir ihtimal daha var: ebeveynlerimizden sadece biyolojik özelliklerimizi değil, belirli kişilik özelliklerimizi de genetik olarak devralıyoruz, bu özellikler aynı ebeveynlerin çocuk yetiştirme modeliyle daha da pekişiyor. belki de bizi depresyona sokan genetik olarak devraldığımız, eğitim süreciyle de pekişen kişisel özelliklerimiz.
o halde şimdi hangi kişilik özelliklerinin depresyona yatkınlığı arttırdığını bulmamız gerekecek.
-kişilik özellikleri: bu konuda okuduklarım, kendi çevremde ve kendimde gördüklerimle uyuşuyor. majör depresyon sadece belirli kişilik özelliklerinin bir kombinasyonuna sahip olan insanlarda görülüyor.
şimdiye kadar ağır depresyon geçirmiş bütün tanıdıklarım, genel olarak içe dönük, odaklanmış bir benlik algısına sahip, aşırı düşünme sorunu olan insanlardı.
depresyona zemin hazırlayan ve büyük ölçüde genetik olduğu söylenebilecek bir diğer özellik de zeka.(bu arada yanlış anlaşılmasın, burada kişisel bir şeyden değil genel eğilimlerden bahsediyorum, yoksa zeki olduğumu falan ima etmiyorum. yatkınlık yaratan diğer kişisel özelliklerim yeter de artar bile.) zeka ve depresyon ilişkisi yıllarca üzerinde çalışılmış bir konu. Örneğin, metodolojisi bir parça tartışmalı bulunsa da, bir araştırmada toplumun en zeki yüzde ikilik kesiminin majör depresyondan muzdarip olma ihtimalinin yaklaşık yüzde kırk olduğu tahmin edilmiş. toplumun genelindeki depresyon oranları düşünüldüğünde, bu oran, zeka ile depresyon arasında en azından bir korelasyon olduğunu gösteriyor. tabi her zeki insan depresyona girmiyor ya da her depresyona giren zeki değil. depresyonun oluşumu için uygun faktörlerin doğru kombinasyonunun oluşması yeterli. yine de zeka ve majör depresyonun hem başlangıcı hem de şiddeti arasında bir bağlantı var gibi gözüküyor. bu bağlantıdan ilave bir sonuç da çıkarabiliriz belki: depresyonu zekanızla yenemezsiniz. tam aksine, ortalamanın üzerindeki bir zeka depresyon özelinde işleri daha da zorlaştırabilir.
eşlik eden başka mental sorunlar:
saf depresyon nadir görülüyor. depresyona genellikle başka mental sorunlar eşlik ediyor. her türden mental rahatsızlık depresyona zemin hazırlayabilse de depresyonla en çok beraber görülenler kaygı bozuklukları. bunun nedeni beynin aşırı zorlanması olabilir. yanlış anlaşılmasın aşırı zihinsel zorlama depresyona sebep olmaz, öyle olsaydı teorik konulara kafa yoran insanlar depresyona girerdi. ancak mental zorlanmaya konu olan düşüncelere genelde hoş olmayan duygular eşlik eder. Olumsuz düşünceler, olumsuz duyguları beraberinde getirir, olumsuz duygular da olumsuz düşünceleri daha da artırarak bir geri besleme döngüsü yaratır. depresyona yakalanmanız için bu döngünün uzun bir süre işlemesi gerekir.. (gerçi kaygı bozukluklarının da genetik bir kökeni var, bu da bizi bu hastalıklara zemin hazırlayan kişisel özelliklere geri götürecek ve konu dağılacak, o yüzden burada duruyorum.)
çevresel faktörler: çocukluk dönemi hem beynin hem zihnin temel parametrelerinin oluştuğu dönem. bu dönemde kazanılan özellikler kolay kolay değişmiyor. disiplinli bir eğitimin doğuştan hassas bir çocuğun mental kodları üzerinde yıkıcı bir etkisi olabilir. Ayrıca hangi sebeple olursa olsun zor bir çocukluk dönemi geçirdiyseniz ileriki yaşlarda depresyonu büyük ölçüde garantilersiniz.
büyük yaşam olayları: mesela sevilen bir yakının, şok etkisi yaratan ölümü. en kötüsü de sanırım evladını kaybetmek. bu tarz trajediler yukarıda analiz ettiğim özelliklere ve arka plana sahip olsun olmasın herkesi bir süreliğine depresyona sokabilir. ancak uygun bir altyapıya sahipseniz, bir daha asla kendinize gelemeyebilirsiniz.
***
depresyonun nedenlerini iyi kötü kavradık diyelim. Bu ne işimize yaradı?
Eğer depresyonun nedenleri aynı zamanda depresyonu sürdüren nedenlerse mekanizmayı anlamak çok önemli. bunlar değiştirilebilir nitelikteki şeylerse bunlar üzerinde çalışabilirsiniz. depresyon büyük ölçüde kader olabilir. yine de yatkınlık yaratan bazı özellikler sonradan değiştirilebilir gibi görünüyor.