55 milyon yıl öncesi... küçük toynaklı etoburlar karadan denize geri dönmeye başlıyor. ayakları, yüzgece ve kuyruğa dönüştü. boyları uzadı ve ovalleşti. bu, evrim saatinde akrep ve yelkovanın ters dönüşünü anımsatabilir.
balinaların fok ya da mors gibi denizin diğer etoburlarıyla hiçbir ilgisi yok. en yakın akrabası vejetaryen su aygırı. alakasız gözükse de geyik, domuz ve deve balinalarla çokça uzaktan akraba. evrimin zihin yoran sorularından biri tam da bu noktada kendini gösteriyor: "nasıl oldu da timsaha benzeyen bu hantal su samuru yolun sonunda dünya'nın en büyük, en zarif ve gizemlerle dolu hayvanı haline geldi?"
mavi balina gelmiş geçmiş en büyük canlı. en azından bizim bildiğimiz kadayırla... mavi balina, kendisinden sonra gelen en büyük memeliden (afrika filinden) otuz kat daha ağır. bilinen en büyük dinozor bile yetişkin bir mavi balinanın ağırlığının yarısına ancak erişebilirdi.
ağırlık söz konusu olduğunda onlarla kimse yarışamaz. kilo alma konusunda başarılı olan bu narin hayvanın kilo verme konusunda da oldukça iyimser bir veriye sahip olduğu söylenebilir.* öyle ki dişi bir mavi balina yavrusunu beslerken 50 tona kadar ağırlık kaybedebilir. * bu mavi balina yavrusuna isim verelim. onun adı şahika olsun. şahika bir -yeni doğan- mavi balina. şahika doğduğu gün yetişkin bir dişi fil kadar ağırdı. saatte 3,5 kilo, günde 88 kilo alıyor. şahika büyüdüğünde kalbi bir otomobil kadar büyük olacak ve günde 7500 litre kan temizleyip, tek seferde 225 litre kan pompalayacak. cem ise beş yaşında bir insan. şahika büyüdüğünde cem, onun aort damarı içerisinde rahatça yüzebilir. :)
balinaların bu kadar büyümelerinin sebebi suyun kaldırma kuvvetinde gizli. bu kadar ağır bir varlığın karada yaşaması olanaksız. hareket ederken, beslenirken harcayacağı enerjinin büyüklüğünü hesaba katarsak bulunabileceği habitattaki tüm her şeyi yemesi gerekebilirdi. diğer yandan sıcakkanlı bir hayvana göre okyanusta yaşamak, karada yaşamak kadar çileli olabilir. okyanus koca bir çöldür; içecek tek şey yoktur. * bunun üzerine epeyce de soğuktur. okyanusta suyun ısı iletimi karaya göre 24 kat daha hızlıdır. büyüklüğün önemi burada yatmakta. yüzey ile ağırlık arasındaki oranı azaltır. yine de balinayı hayatta tutan büyüklüğünden ziyade daha değerli bir varlığıdır. balina iç yağı... bu iç yağın yoğunluğu suyun yoğunluğuna göre daha düşüktür. balina için koruyucu bir yelek görevi görür. bu yağ, yiyecekten elde edilen suyu depolayıp su sıkıntısı çekildiği zamanlar kullanılması üzere hazırda bekletilir.
suda ses dalgaları karadakine göre dört kat daha hızlı yayılır. koku almak yararsız, görüş açısı kısıtlı ve dokunmak yanıltıcıdır çünkü parmaklar yerine yüzgeçler vardır. bu sebeple ses balinalar için son derece karmaşık bir iletişim ağının kaynağıdır. balina sesi tek bir canlının çıkarabileceği en yüksek desibelli sestir. binlerce kilometre öteden duyulabilir. ispermeçet balinası kafatasıyla sesi, mürekkep balığını bile sersemletecek dalga şeklinde kullanabilir. ispermeçet, bu özelliğini "akustik bir retina" olarak kullanabilir. devasa bir ses sistemi içinden tüm karanlık okyanusu keşfe çıkabilir. ses onun gözüdür.
kambur balinalar ise dil bilgisi dersi verecek kadar düzenli bir sesli iletişim ağı geliştirmişlerdir. seslerin bir sentaksı vardır. böylece bir şarkı yaratabilirler. inanması güç ama balinalar da lehçe kullanır. balinalar nereli olduklarına bağlı olarak kullandıkları seslerde küçük değişiklikler gösterirler.
balinaları oldukça gizemli kılan sesli iletişim ağlarında ne konuştukları elbette çözülemedi. belki şiirler okuyorlar ümit yaşar'dan, belki de sadece bağırışıyorlardır. ancak bilinen bir şey varmış ki: askeri sonar aletleri ve denizdeki genel ses kirliliği balinaların işitme kapasitelerini %80 gibi ciddi bir oranda azaltmış durumdaymış. karaya vuran balinaların çoğunda ciddi şekilde iç kulak hasarına rastlanmaktaymış. balinaları avlamayı bırakmış olabiliriz ancak hala onlara zarar vermeye devam etmekteyiz.
ispermeçet balinalarının %35'ini kafaları oluşturur. içerisindeki beyin bir insan beyninin dört katı kadardır. beyin kısmında dört tona yakın ispermeçet bulunur. bunun balinanın menisi olduğu sanılırdı. avlanan ispermeçet balinasından alınan ispermeçet ile sanzıman sıvısı, lamba yağı, ruja parlaklık verici madde formlarında insanlar yararlandı. balina ise bu sıvıyı konuşmak için kullanmaktaydı...