1. Türkçe karşılığı henüz olmasa da dilimizde "hayatta kalma ön yargısı" ya da "sağ kalma ön yargısı" olarak kullanılıyor.

    Bir çoğumuzun sosyal medyada ya da internette gezinirken denk geldiğimiz bu mantık hatası kavramı anlatan bir hikaye var.

    Hikayemiz şöyle;
    2.dünya savaşında İngiliz ordusu savaş alanından dönen savaş uçaklarını incelediklerinde en fazla kurşun izi olan bölgeleri zırh ile kaplamaya karar verir. Bu karar mantık hatası dediğimiz survivorship kavramının yani beynin başarılı kabul ettiği ve başarısızlığı göz ardı ettiği bilişsel ön yargının ürünü oluyordu. Bu kararı alan insanlar olaya şöyle bakıyordu; bu uçaklar savaş alanına gittiler ve başarılı bir şekilde geri döndüler. Bu uçakları başarılı kılan şey ise kanatlarına o kadar hasar almalarına rağmen düşmemeleri ve geri dönebilmeleriydi.

    Soru şu; peki o savaş alanına gidip düşen geri dönemeyen uçaklara ne oldu? İşte beyin bunu kabul etmiyor ve o insanlar başarıyı kanatlara alınan mermilerin uçağı düşürmemesine yorumluyordu. Bakıldığında, düşen uçakların hepsi kanat dışında hasar alan yani motor ve daha kritik bölgeye isabet eden kurşunlar ile geri dönemeyen uçaklardı. Yahudi asıllı matematikçi Abraham Wald duruma itiraz ederek; elimizde sadece dönen uçakların verileri var ve bu uçaklarda kanatlarından hasar alıp dönmüşler. Peki ya geri dönemeyen uçaklar nereden hasar aldılar da dönemediler? Zırh kaplamamız gereken yer bizim gördüğümüz uçağın hasar alıp dönen kanadı değil, geri dönemeyen uçakların ölümcül hasar aldığı noktalardır diyor.

    Bu kavramı hayatımızda çoğu kez yaşadık ve yaşıyoruz. Anlatılan hikayeyi kendi yaşantınızla karşılaştırdığınızda "gerçekten de öyle" diyebileceğiniz yerler olacaktır. Yakın bir örnek vermek gerekirse; mantar gibi türeyen lokmacılar diyebiliriz. Bir kaç kişi bu işe girişip güzel paralar kazandığı için ülkenin yarısı bu işte iyi para var diyerek sektöre atladı. Sonuç ne oldu? başkalarının başarısını kendine yol haritası uygulayanlar teker teker girdikleri borcun altında ezildi ve dükkanları kapattı. Başka bir örnek; youtube'da bir video da görmüştüm. İlber ortaylı ile küçük kız çocuğu sohbet ediyor, ilber hoca soruyor ne olacaksın? diye. Kız çocuğumuz "ben çalışmıcam ki, enes batur gibi youtuber olucam" diyor.

    Kendi işini kurmak isteyenler, harika bir fikir var aklımda bir yapsam parayı kaldırırım diyenler vardır çevrenizde. Bir çoğu instagram'ın gaz veren girişim sayfalarındaki büyük puntolu bill gates, elon musk gibi başarılı insanların sözlerini ve fotoğraflarını paylaşır. Parayla götünü silen adamın hikayesini, orta doğu bataklığında çırpınan ülkenin umutsuz gençlerine satmaya kalkarlar. Başarılı hayat hikayeleri sizi başarısızlığa götüren bir aldatmaca olmasın. Kendi yolunuzu ve mücadele alanınızı kendiniz çizin ve çevrenizdeki başarılı insanların hayatlarını heves etmeyin.

    Başarı devam eden eylemin belirli bir süre içerisinde gerçekleşmesidir. İngilizler gibi dönen uçakların başarısını kutlayıp hata yapmak yerine, Abraham Wald gibi dönemeyenlerin hikayesini sorgulayıp başarıya odaklanın.

    Eleanor Roosevelt'in dediği gibi; Başkalarının hatalarından ders alın. İnsan bütün hataları kendisi yapacak kadar uzun yaşamıyor.
    #230297 anvene | 4 yıl önce
    0kavram