-
92. oscar ödül töreni'ndeki 6 daldaki adaylığını laura dern'in "en iyi yardımcı kadın oyuncu" dalında ödülü kucaklamasıyla kapatmış, son dönemdeki netflix işlerinin en iyilerinden biri olan, 2019 yapımı film. film sıklıkla 5 oscar ödüllü kramer vs. kramer'la karşılaştırılmış ama bunun sadece senaryonun belli ayrıntılarında yapılabileceğini düşünenlerdenim. ayrıca senaristi ve yönetmeni noah baumbach'ın neredeyse doğrudan kendi hikayesini anlatması noktasında da kramer vs. kramer'den keskin çizgilerle ayrılıyor.
film charlie ve nicole barber'ın evliliklerini anlatıyor. çiftin, filmin anlatılan bölümerinde 8 yaşında olan henry adında bir erkek çocukları da var. böyle bakıldığında romantik komedi/dram çizgisinin berbat klişelerine kolaylıkla girebileceğinden korkuyorsunuz. aslında film ilişkiyi değil, ilişkinin üzerine bina edildiği temelleri sorguluyor. genel olarak bakıldığında bu temelleri şöyle özetlemem mümkün:
- çift olduktan sonra bireysel sınırların ne kadar tutarlı olabileceği,
- kişisel alanlarını kendi içlerinde dahi koruyamayan bireylerden ortaya çıkmış bir çocuk uğruna ilişkinin devam ettirilme zorunluluğu,
- bencilliğin ilişkinin bir parçası mı, yoksa kişisel bir ayrıntı mı olması gerektiği,
- ilişkilerin bitme yolunda ilerlemesinin sonuçlarından olan "ortaya hiçbir duygu kırıntısı kalmaksızın, ortaklaşa yapılan her şeyi silme" başarısını kişiselleştirmenin her iki taraf için yıkım boyutlarındaki uzantılarını önemsemenin doğru olup olmayacağı.
bu 4 genel başlıkta filmi bir çerçeve içine sokmak, filmin klişelerle dolu bir ilişki filmi olmasını engelleyecektir.
baumbach'ın jennifer jason leigh'le olan evliliğini de gözlemleme şansınız oluyor çünkü marriage story aslında baumbach ile leigh'in boşanma sürecinden doğan ayrıntılarla yazılmış bir senaryoya dayanıyor. özellikle baumbach'ın greta gerwig'le olan birlikteliği (ki şimdiki eşi de gerwig'tir); senaryosunu leigh ile birlikte yazdıkları, yönetmeninin baumbach olduğu greenberg'in çekim sürecinde karşılaştıkları ve ilişkilerini bitiren gelişmeler ile baumbach'ın filmin başrolüne oturttuğu charlie'yle olan müthiş benzerlikleri filmin bir otobiyografi olabileceğine dair fikirlerinizi de güçlendiriyor. baumbach'a da bu sorulmuş. verdiği cevap ise kısa ve net: "film bir ilişki filmi. benimle alakası olduğu kadar, ilişkinin diğer tarafıyla da ilgili".
kendini gerçekleştiremeyen (daha doğru ve daha anlaşılır biçimde ise "kendi potansiyeline ulaşamayan") bireylerin evlendikten sonraki düşünsel ve duygusal gelişimleri marriage story'nin bel kemiğini oluşturuyor. nicole'un bolca hayat ve kariyer beklentisi ışığında, bilinçli olarak ya da istemeden kendisine ket vurması, charlie'nin ilişkiden önce de, ilişki sırasında da aslında aynı insan olarak hayatına devam ettiği, ilişkilerin taraflarından herhangi birinin diğeri üzerinde kurduğu "ben seni değiştireceğim" baskısının her zaman kötü sonuçlar doğurmadığı ve bütün beklentiler ancak ve ancak ilişki içinde eriyip yittikten sonra insanların kendilerini gerçekleştirememeleri konusunda suçlu aramaya başlaması ise, filmin izleyiciye, hakkında düşünceler üretmelerine olanak sağlayan sekansları olmuş. bu kadar ağır anlatınca, filmin, izlerken uyutacak, derin çözümlemelere dalarak izleyiciyi sıkıp bezdirecek bir sinema ürünü olduğunu da düşünebilirsiniz. ancak, bunları yazıya dökmek ile kendiliğinden düşünmek arasında oldukça büyük bir fark var: kişisel düşünceler yazıdan daha hızlı ilerleyip genişlemeye meyillidir.
brad pitt'in once upon a time... in hollywood'la kazandığı "en iyi yardımcı erkek oyuncu" oscar'ının gerçek sahibi bence adam driver'mış. hem driver'ın hem de scarlett johansson'ın başrol olarak aday olması bence doğru değil. ikisi de senaryoda eşit paya sahip. filmin bir başrolünün olmadığını iddia edebilecek kadar sinema bilgisine sahip değilim. joaquin phoenix'in karşısında "en iyi erkek oyuncu" dalında driver'ın hiçbir şansı yoktu tabii ki. dern'in "en iyi yardımcı kadın oyuncu" dalında oscar kazanmasını, birçok eleştirmen gibi, ben de anlayamadım. ilişkilerdeki kadın figürünün amerikan adalet sistemi içindeki varlığını hristiyanlıkla yorumladığı sekans hariç, filme katkısı minimum düzeyde kalabilmiş bir nora karakterine can vermiş. başarılı ve abartılı mimikleriyle kadrajı kendi üzerinde toplamayı iyi bilen bir aktris, evet ama oscarlık bir performansı olduğu düşünmüyorum. baumbach'ın "en iyi senaryo" dalındaki adaylığının da ödüle dönüşmesini isterdim. filmin doğrudan kendi yaşadıklarıyla göbek bağı kurmasından ötürü bile ödülü hak edebilirmiş.
filmin yüksek dozda amerikan adalet sistemi eleştirileriyle dolu olması, belki de, baumbach'ın "ilişki ayrıntıları içinde boğulmaya meyilli izleyiciyi filmin içinde tutmak" için senaryoya dahil ettiği en büyük ayrıntı. filmin bu alt başlıktaki mottosu olan "criminal lawyers see bad people at their best, divorce lawyers see good people at their worst" cümlesi nefisti. ayrıca, charlie ile nicole'un tartıştıkları ve birkaç dakika boyunca karşı tarafın olumsuz yönlerini hakaret ederek böğürdükleri sahnede geçen repliklerin hepsinin yazılı olması, bu sahne özelinde hiçbir şekilde doğaçlamaya izin verilmemesi de müthiş bir ayrıntı. filmle ilgili "aa, öyle miymiş?" tepkisi verdirebilecek nefis ayrıntılar var ama buraya yazmaya değer görmüyorum artık.
boşanmış insanları etkileyen bir film olmuş. uzun ilişki yaşayanlar ise, filmi izlerken sigara içme molası verdiklerinde, çektikleri sigaranın yoğun dumanı arasından "ben bunların olabileceğini uzun yıllar önce düşündüğüm için evlenmiyorum" görüşünü gururla mırıldanacaktır.
fragman
tek tekrarda çekilmiş, driver'ın kötü sesini sahne performansıyla doldurarak devleştiği being alive sahnesi -
-- spoiler --
verdiği en iyi öğüt "üremeyin" olan film.
iki saniye düşününce net olarak görülüyor ki ortada çocuk olmasa çiftimiz çok daha erken boşanır yoluna bakarmış; kadın los angeles'a gider, adam new york'ta kalırmış. sıfır drama, minimum yıpranma. tabi film de on dakikada biteceğinden hiç çekilmezmiş.
filmi izleyip bana -avukat olduğum için- "türkiye'de de avukatlar bu kadar acımasız mı?" diye soran arkadaşlarım oldu, "haşa, hiç olur mu öyle şey!" diye teessüf ettim. biz kesinlikle mahkemede karşı tarafa böyle acımasızca saldırmıyoruz. onun yerine kaynanaları tanık olarak çağırıyoruz, bu kısmı onlar hallediyorlar.
-- spoiler --