-
ölçü varsa birimi de olmalıdır.
örnek olay 1:
fabrikaların otomasyon sistemlerinde kullanılan sensörler vardır, bu sensörleri konveyörün kenarına monte etmek için 'kaide' adı verilen metal parçalar kullanılır.
fabrikada kaide bitince bizim bir arkadaş organize sanayide metal işleri yapan bir firmaya ölçüleri ile birlikte sipariş veriyor. aradan birkaç hafta geçtikten sonra firmadan biri arkadaşı telefonla arayıp 'abi malı getirdik nereye yıkalım?' diye soruyor. mal? yıkmak? gelmesi gereken ufak bir koli. arkadaş üzerinde çok durmayıp 'danışmaya bırakın ben gelir alırım' diyor.
birkaç dakika sonra danışmadan telefon geliyor 'manyağın biri kamyonu buraya boşaltıyor, sizin adınızı verdi' diyorlar. uzatmayayım, arkadaş ince detayları belirtebilmek için çizimde milimetre düşünerek yazmış. firma 'abi biz santimetre çalışırız' diyor.
örnek olay 2:
organize sanayiden, ülkemizden örnek verdik ama, elin adamı hiç mi hata yapmıyor? bu olayın kahramanları nasa ve savaş uçağı, roket gibi süper şeyler üreten lockheed martin space systems firması.
yıl 1999 . bu arkadaşlar aralarında 125 milyon amerikan doları para toplayıp mars gezegenine iklim gözetleme uydusu göndermeye niyetleniyorlar. roket başarı ile fırlatılıyor, yola çıkıyor. 10 ay süren yolculuğun ardından mars gezegenine ulaşıyor. beklenti şu, uydu yörüngeye girecek, gezegenin arkasına geçince sinyal kesilecek. sonra geri gelecek. sinyal beklenenden 49 saniye daha erken kesiliyor. bir daha da gelmiyor. koca uydu kayıp. ortaya çıkıyor ki, yörünge hizalama roketi öyle kuvvetli üflemiş ki, caanım uydu gezegene düşüvermiş.
meğersem nasa metrik sistemle, lockheed martin ingiliz ölçü birimleriyle çalışırmış.
alın, inanmayan okusun:
en.wikipedia.org/...
125 milyon doları yok ettikten sonra nasa her yıl amerikada bütçe dönemi geldiğinde 'abi vallaha bu sefer bi gezegen bulduk, dünyanın amcaoğlusu' tadında açıklamalar yapar.
örnek olay 3:
kurgu bir olay. ihsan oktay anar , kitab-ül hiyel isimli kitaptan alıntı. olayın kahramanı yafes çelebi, dönemin teknik imkanları ile tank benzeri bir savaş aracı olan debbabe projesini hayata geçirmeye çalışıyor. işi erken bitirmek için farklı parçaları farklı kişilere yaptırıyor. spoiler olarak vereyim, okumayan varsa kitabı tavsiye ederim.
-- spoiler --
'tophane semtinde bir marangozla anlaştı. azapkapı'dan yeterince kereste alındıktan sonra, debbâbenin madeni akşamı demircilere sipariş edildi. üç namlulu topun dökümü ise haseki hamamı civarındaki bir dökümcüde yapılacaktı. bu iş için kâğıthane kili, dokuzyüz yumurtanın akıyla karıştırılıp bir tür balçık hazırlandı. topun kalıbı bu balçıktan yapılır yapılmaz bakırın eritileceği fırın yakıldı. ateş bir gün bir gece aralıksız beslendikten sonra bakır erimişti. böylece kıvama gelen madenin içine yeterince kalay ve uğur getirmesi için de bir hacı altını atıldı. fırının ağzı açılarak tunç deryasının akması ve kalıba dolması sağlandıktan sonra, donması için üç gün üç gece beklendi.
nihayet kalıp kırıldığında üç namlulu pırıl pırıl bir top ortaya çıktı. fakat namlulardan birinde uzun bir damar göze çarpıyordu, bu da ateşlenir ateşlenmez topun yarılacağının, dolayısıyla döküm işinin pek o kadar başarılı olmadığının alametiydi. dökümcü bu hatadan, ikide bir işine karışan ve kendisine ayak bağı olan yâfes çelebi'yi sorumlu tutuyor, beriki ise onu, bakırın kalayla yeterince karışmamasına sebebiyet vermekle itham ediyordu. nihayet kabak zencefil çelebi'nin kafasında patladı ve yeni bir döküm işine girişmesi için yüzotuzyedi kuruşa zorla razı edilen dökümcüye bu miktarı ödemek zorunda kaldı. paraları tükendiğinden artık hiçbir hata yapmamaları gerekiyordu.
bu yüzden bir üfürükçü tutuldu, tuncun kıvama gelmesini engelleyen bütün büyüler ve nazarlar bu adam sayesinde defedildikten sonra, erimiş maden kalıba döküldü. soğuduktan sonra kalıp kırıldığında namlulardan birinin diğerlerinden kısa olduğu görüldü.
aksilikler bununla da kalmadı. marangozların hazırladığı iki fıçının boyu birbirini tutmuyordu. kendilerine ne kadar dil döküldüyse de adamlar hatalarını kabul etmediler. çünkü fıçıları yapan bodur ve deve lakaplı kalfalar ölçüleri kendi karışlarına göre almışlardı; her ikisi de fıçıların çapının ne eksik ne fazla, tam kırkyedişer karış olduğuna kalıplarını basıyorlardı.
-- spoiler --
-
tasarım alanında bilinen ve kullanılan en önemli ölçü birimi "tık"dır. inç, piksel, santim filan sanılır ama değil. tüm işler tık ile çözülür.
"bir tık büyütelim.", "bi tık sola kaydırırsan tamamdır." "bak şurada bi boşluk kalmış, bi tık küçük görsel gelebilir oraya."
dalga geçmek için değil arkadaşlar. "tık" altın oranın karşılığıdır. hepinizin malumu lisa hanımın dudağı bi tık aşağı inseydi, yarı gülüyor yarı hüzünlü olabilir miydi?
tık önemli tık.
bu işleri bilmeden evvel, en sevdiğim ölçü birimleri; çimdik, göz kararı, kulak memesi kıvamı, hayvan kadar, yol boyu, arpa boyu, ebesinin gözü kadar, bi götlük yer v.b.
-
temel ölçme birimlerinin sayısal veya standart değerleri haricinde bir de halk dilinde kullanılan benzetmeli ölçü birimleri vardır. tüm deyimlerden ve sözlerden yararlanmak yetmez, bir de anlık uydurmasyonlarla kendimizce yeni ölçüler yaratırız, biraz da argo olarak tabi.
vücut ölçülerinden yararlanmak:
- büyüklük ve kalınlık belirtme: kolum kadar
- ağırlık belirtme: eşek ölüsü ağırlığı
- büyüklük ve doluluk anlamında: kafam kadar karpuz, limon meme, kavun meme, karpuz göt
- genişlik abartması: kafam girecek kadar geniş, 5 arabalık alan, at koşturmalık
- küçüklük, darlık alanları ölçme: göt kadar alan
- yoğunluk ölçümlerinde: kulak memesi yumuşaklığında hamur, pamuk kadar hafif
- sıcaklık derecelendirmesinde: götü donmak, gavur amı gibi yanmak
- yeterlilik ölçütlerinde: diş kovuğunu doldurmak
- zeka testi olarak: sik kafalı, beyni kotalı,
- yakınlık ölçütü: göt göte
- inanılmazlık veya imkansızlık seviyesinde: yok ebesinin amı, çıkmaz ayın son günü
- şımarıklık sınırlarını aşınca cezalandırma korkutmaları: 5 kardeş, terlik gelmesi, göz kısarak bakılması
kendini iyi/kötü hissetme ölçüleri
- kafa 1500
- akşamdan kalma
- kalp atması, karında kelebek uçması
- bok gibi hissetmek
- böcek gibi ezik
- pestili çıkmış olmak
- havalarda uçmak
- götü tutuşmak
- yusuf yusuf, 3 buçuk atmak
- deli gibi bir şeyleri yapmak istemek
- 1 gram akıl
benzetmeler ötesinden:
- yaş büyüklüğü: boyu kadar kızı var, kazık kadar olmak, 2 tel saçı kalmak, götünün kılı ağarmak
- yaş zıtlığı yaratırken: kızı yaşında kadınla beraber
- vücut oranlarına göre büyüklük: bebek mezarı ayak, kavak ağacı, 1 karış boy
- güzellik ölçütü olarak: taş gibi adam, at gibi kadın, sütun gibi bacak, bir içim su
- temizlik ölçütü: leş gibi kokmak/olmak,
- büyüklük, küçüklük, biraz sağ, biraz sol, biraz büyük biraz küçük her tür şeylerde joker olan; 1 tık
- dayanıklılık: 2 gıdımlık canı olmak, 40 fırın ekmek yemek, öküzü devirecek güç, deli gücü, arı gibi
- açlık: kurt gibi aç, atı yiyebilmek, sünger gibi içmek,
zaman birimleri:
- erken saatler: karga bokunu yemeden
- geç saate kalamayanlara: tavuk gibi erken uyur
- bir sigara içimlik zaman, taş çatlasın 10 dakika, 2 dakikada halletmek,
mesafe ölçütleri:
- ne kadar mesafe olursa olsun 100 m ilerde ölçüsünü kullanmak
- tükürerek yükseklik veya boy ölçümü yapmak
- kısa mesafeler için; iki adım ileride, 2 sokak ötede, 1 koşu mesafede, taş çatlasın 10 dakika ötede
tadım ölçülerinde:
- bir fırt
- bir gıdım
- göz kararı
- bir çimdik
- 2 yudumcuk
- maymun iştahlılık
- 1 dal
karşılaştırmayla ölçülendirmeyi de seven bir milletiz. illa ki bir şeyin ederini başka bir şeyle anlatmaya çalışırız, hesaplayan insanlar ruhumuz geniştir:
- 2 ekmek parasına karşılık sigara
- sigara parası kitap
- 1 araba parasına ev
vs vs
ve daha niceleri
ek: neufert 'i arada anayım