hayatımızda bilhassa aile ve çevremizin etkileriyle oluşturduğumuz kısır döngüleri (şemaları) ve bunların bizi sürüklediği handikapları; sebep-sonuç ilişkileri ve etkili çözüm önerileriyle ortaya koyan kafa açıcı bir kitap. kitapta 11 adet şema tanımlanmaktadır. Bunları tek tek yazmayacağım, sadece bir tanesini ele alacağım, kendi şemamı. Kitabı okumadan evvel Hangi şemaya dahil olduğunuzu öğrenmek için Şu siteyi kullanabilirsiniz.
Kişisel gelişim kitaplarıyla dalga geçmeyi kendine misyon edinmiş üst düzey bir gıcık olarak, ben bu kitabı, mükemmel (görünen) bir hayatı olmasına rağmen antidepresanlarla yaşayan bir arkadaşıma önerebilir miyim merakıyla okumaya başladım. her işimi olduğu gibi bunu da aşırı ciddiye aldım. Kitaptaki hangi şemada olduğunuzu tespit testini de büyük ciddiyetle yaptım. hiçbir yere dahil değilimdir sanıyordum, ve çat diye karşıma vulnerability lifetrap çıktı. (ara not: kitabı ingilizce okudum. terimler türkçeye nasıl aktarıldı bilmiyorum. vulnerability lifetrap'ten "dayanıksızlık şeması" olarak bahsedeceğim.)
arkadaşa yardım olsun diye okumaya başladığım kitap, alnıma "dayanıksızlık şeması" damgasını vurmasıyla beraber bir anda benim için daha ilgi çekici bir hal aldı. üstüne yazacağım tek şema da bu.
dayanıksızlık şeması hiçbir somut dayanağı olmadığı halde yaşanan "kötü bir şey olmak üzere hissi" olarak tanımlanabilir. hastalanmak, kaza geçirmek, maddi yıkım, sevdiğiniz birine bir zarar gelmesine duyulan korku gibi şekillerde tezahür edebilir. bir süredir ben bu durumumun farkındaydım açıkçası. geçtiğimiz sene beklenmedik iki ölüm yaşadım. o zamandan beri sürekli sevdiğim birilerine bir şey olacak endişesiyle yaşıyorum. aslında bende bu korku uzun zamandır vardı da iyice bir arttı şu olaylardan sonra.
gel gelelim meselenin çocukluğumla hiç ilgisi yok. bu şema genelde aşırı korumacı, endişeli ailelerin çocuklarında ortaya çıkarmış. bu şaşırtıcı oldu; çünkü aşırı korumacı bir ailede büyümedim. aksine bir çocuğun olabileceğinin üst sınırında özgürdüm. dönüp cevaplarımı tekrar inceledim. kitapta olası şemanızı belirlemek için yapılan testte bir önerme veriliyor ve bu konuda çocukken ne düşündüğünüzü ve şimdi ne düşündüğünüzü 1-6 arasında puanlamanız isteniyor. benim içinde bulunduğum dayanıksızlık şemasının önermeleri şunlardı:
i worry more than the average person about danger—that i will get sick or that some harm will come to me.
i worry that i (or my family) will lose money and become destitute or dependent on others.
bu konularda çocukken ne düşündüğüme sırasıyla 2 ve 1 derken, şu an ne düşündüğüme dörder puan vermişim. belli ki meselenin çocukluğumla ilgisi yok. (yine ailemi boklayamadım iyi mi, suç başıma kaldı) tabi vazgeçmedim, araya sora buldum sorunun kaynağını. gezi eylemlerinden sonra başladı bu. polis saldırılarıyla. sonra istanbul'da kıçımızda bombalar patladı, o ara bir de deprem olacak kaygısı vurdu hat safhaya bende, işi parayı siktir edip ayrıldık şehirden. peşine darbe girişimi, derken ekonomik kriz, vardığım noktada da ölmemesi gerekenlerin ölümü benim bardağı taşırdı. sürekli para hesaplarken, ev ahalisi uyurlarken gidip nefes alıyorlar mı diye kontrol ederken buluyorum kendimi. kısım kısım kaçırıyormuşum aklımı da farkında değilmişim.
sonuç olarak şahsen bana çok değerli bir içgörü kazandırdı bu kitap. en azından problemin köklerinin çok derinlere gömülmediğini, somut travma ve herkes tarafından gözlenebilir olaylardan ileri geldiğini görmek rahatlatıcı. hayatıma da arada bir içime sıkıntı basması ya da bir iki gereksiz hareketim dışımda büyük bir etkisi yok. zaten şemanın kendi alt başlığındaki düzey belirleme skorum da bir hayli düşük çıktı; ama büyüyebilirdi. böyle sorunlar adım adım ilerlediği için, insan her yeni aşamaya adapte oluyor, doğal olan o ruh haliymiş gibi hissetmeye başlıyor, dolayısıyla bir sorunu olduğunu da fark edemiyor. kendimi erken teşhis almış ve böylelikle kolayca iyileşecek kanser hastası gibi hissediyorum. bence bu kitaba hiç zaman kaybetmeden bir şans verin. valla billa iyi ki okumuşum. demek ki insana problemli arkadaşlar da lazımmış.