m.ö. 3000 ile 1100 tarihleri arasında giritte yaşayan halkın kurduğu uygarlık. hakkında fazla bilinen bir şey yok esasında. girit bir ada ve arkeologların dikkatini çekmesi 19. yüzyılın sonunu bulmuş. araştırmalar yirminci yüzyıl başında başlıyor.
ada izole bir yer olduğu için adadaki halkın kültürel iletişimi sınırlı. dış dünyayla ticaret yapıyorlar ama bunun dışında bir şey yok. dahası dilleri bilinmiyor. yaklaşık iki bin yıllık süreçte üç ayrı yazı kullanmışlar. ilk yazıları bir tür hiyeroglif ama mısır hiyeroglifiyle hiçbir benzerliği yok. ikinci yazı arkeologlar tarafından linear a olarak adlandırılmış. hece bazlı olduğu varsayılıyor. üçüncüsü daha geç bir dönem. linear b olarak adlandırılmış. arada grek harfleri de bulunuyor ama anlamlı bir sözcük çıkmıyor ortaya. bu nedenle minos kültürüne dair yazılı bir kaynak yok. bu halkın kökenleri de tam belli değil. ilk kullandıkları hiyeroglifler arasında mezopotamya kaynaklı bir takım unsurlar bulunması sebebiyle mezopotamya kökenli olabilme ihtimalleri üzerinde duruluyor. karşılaştırma yapılacak iki dilli bir yazıt mevcut olmadığından dilin deşifre edilmesi konusundaki çalışmalar şimdilik bir neticeye ulaşamamış durumda. dil çözüldüğünde kökenleri de netleşir belki.
eşsiz bir mimarlıkları var. arkeolojik araştırmalarla ortaya çıkarılan iki kent knossos ve phaistos kenlerinde taş, kerpiç ve ahşap kullanarak yapılmış beş kata varan gayet kompleks bir şekilde tasarlanmış sarayları var. pişmiş topraktan borularla temiz ve pis su şebekeleri de yapmışlar bu yapıların içlerinde. duvarlardaki freskler ve mimari unsurları renklendirmekte kullandıkları paletin renkleri de benzersiz, bezemelerdeki figüratif ve soyut süslemelerin üslupları da.
yakın zamana kadar minos kültürünün anaerkil bir yapıya sahip olduğu düşünülüyordu, araştırmalar ilerledikçe tam da anaerkil bir kültür olmadığına dair bulgular ortaya çıkmaya başlamış. yine de panteonun başında ana tanrıça var. yılanlı tanrıça. en.wikipedia.org/... boğalar önemli yer tutuyor bu kültürde. ergenlik kut törenlerinde bir boğanın boynuzları arasından atlamaları bekleniyor gençlerin. minotaur efsanesi de bu kültüre ait.
minos uygarlığına dair bilinenler şimdilik kentlerde yapılan kazılar neticesi ortaya çıkan kap kacak, pişmiş toprak figürinler, duvar freskleri gibi görsel unsurlar üzerinden üretilen teorilerle sınırlı. yazıları çözülene kadar net bir bilgimiz olamayacak.
minos uygarlığının sonunu hazırlayan olaylardan biri m.ö. 1600 civarında bugün santorini ismiyle bildiğimiz akrotiri adasında bulunan volkanın patlaması. bu patlama sonrasında dev tsunami dalgaları vuruyor girit adasına. sarsıntılardan binalar yıkılıyor. iklim değişiyor. adadaki kültür zayıflamaya başlıyor ve bir kaç yüzyıl sonra ana karadan gelen istilacılara karşı duracak güçleri kalmıyor.
son yıllarda minos uygarlığı antik yunandan daha önceye tarihlenen ve daha gelişmiş bir kültür olarak avrupa uygarlığının temeli olarak değerlendirilmeye başlandı. ne var ki daha önce de ifade ettiğim gibi henüz yazısı ve dolayısıyla dili deşifre edilmemiş durumda. ömrümüz varsa görürüz.
