gök biliminde gözlem amaçlı kullanılan optik alet.
teleskoplar genel olarak 3 başlık altında toplanabilir:
1- mercekli teleskoplar (refraktör de denir) 2- aynalı teleskoplar (reflektör de denir) 3- hem mercekli, hem aynalı teleskoplar (katadioptrik de denir)
mercekli teleskoplarda mercek sabittir ve kapalı bir tür içerisinde bulunur. bu nedenle tozlanma ya da yerinden oynama gibi durumlar yaşanmaz. bakımı bu nedenle kolaydır. kurulumu yapılmış olarak geldiğinden sıkıntı çıkartmaz. düz görüntü verdiği için yeryüzü gözlemine de uygundur. bu saydığım özellikler nedeniyle, yeni başlayanlar için ideal olabilirler. ancak dezavantajları da vardır tabi. teleskoplarda önemli olan özellik, açıklık da denilen mercek ya da ayna çapı. bu teleskoplar maliyetlidir ve çapları fazla büyük olamaz. olursa tüp uzunluğu (yani odak uzunluğu) da artar ve teleskobu taşımak imkansız hale gelir. ayrıca merceklerdeki renk sapıncı kusuru, görüntüde sıkıntılara yol açabilir. ay gözlemi gibi basit işler için uygun diyebiliriz.
aynalı teleskoplar merceklilere kıyasla daha ucuzdur. merceklilere kıyasla daha büyük çaplı olanları vardır. taşınması kolaydır, ancak aynayı yerinden oynatabilirsiniz taşırken. sonra bunu tekrar ayarlamak (ki bu işleme kolimasyon diyoruz) işkence olabilir. renk sapıncı yoktur. derin uzay gözlemleri ve astrofotoğrafçılık için uygundur. ancak görüntü ters olduğundan yeryüzü gözlemi yapılmaz bunlarla. dezavantajları var yine elbette. açık tüp sistemine sahip olduklarından ayna tozlanır, taşındığında yerinden oynayabilir. kurulumları sorun olabilir. ikincil ayna nedeniyle ışık kaybı yaşanır.
katadioptrikler iki tarafın da avantajlarını alır ve dezavantajlarını ortadan kaldırır. haliyle bunların tek dezavantajı da pahalı olmalarıdır. yani astronomiye uygun astronomik fiyatlar...
son olarak önemle hatırlatayım: bir dürbünle, bir teleskopla ya da başka herhangi bir şeyle asla ve asla güneş'e doğrudan bakmayın. kalıcı körlük nedenidir bu. teleskoplar için uygun güneş filtreleri vardır. ancak bunların ucuzlarından da kaçının derim naçizane.
ilk teleskop 1608'de hollandalı gözlükçühans lippershey tarafından icat edildiğinde objeleri en fazla 5 kat daha yakın gösteriyordu. 1609 yılında ise galileo galilei uzayı ilk inceleyebilecek teleskobu icat etti ve bununla yaptığı incelemeler sayesinde gezegen lerin dünya etrafında dönmediğini aksine hepsinin güneş etrafında döndüğünü ispatladı.
