-
yaratılma işi. -
Tanrı tarafından yoktan var edilme işi. -
(bkz: creation) -
(bkz: yalan) -
(bkz: tekvin) -
kutsal kitap'ın osmanlıca çevirisinde (ali ufki bey tarafından çevrilmiş) tekvin olarak ismi geçen, kutsal kitap'ın ve tevrat'ın ilk kitabı. insanın yaratılışından, yusuf'un ölümüne kadar olan kısmı kapsar.
anlatış biçimine göre 1. bölümden 11. bölüme kadar mit, 12. bölümden 50. bölüme kadar halk hikayeleri tarzındadır.
tarih kitabından ziyade bir teoloji (hatta belki de felsefe) kitabıdır. daha çok "neden insanlar günah işliyor?", "neden insanlar tanrı'ya itaat etmiyor?", "neden tanrı'ya itaat etmek zor?" tarzı sorunları ele alır.
bu değişik yapısında ötürü united states conference of catholic bishops kurumu "ne mit ne de tarih" olarak isimlendirmiş bu durumu:
bible.usccb.org/...
olayların gerçekleştiği lokasyonları ve tarihleri belirlemek oldukça zordur. ama aşağı yukarı bu kitapta yer alan karakterlerin (mesela ibrahim) diğer milletlerle olan ilişkisinden aşağı-yukarı bir tarih tahmini yapmak (hititler'in kenan diyarına hakim olduğu zaman mesela) mümkündür. ama sonradan hristiyan olsa da, kutsal kitap eğitimi almış ferisi bir yahudi olan pavlus'un da belirttiği üzere anlatılanlar çoğunlukla alegoridir. bu sebeple tarih kitabı olarak ele almak zordur.
epey uzun olduğundan olsa gerek sovyet-polonya savaşı sırasında sovyet telsiz hatlarını bloke etmek için polonya ordusu tarafından kullanılmış. sovyet sinyaline sızıp saatler boyu bu kitabı okumuş leh askerler. böylece sovyet birliklerinin iletişimi kesilmiş ve mihail tuhaçevski saldırı planını gerçekleştirememiş. -
beş ciltten oluşan Yahudi Yasası’nın (torah) ilk kitabıdır. Kitap, göğün ve yerin; insanlığın; günahın; insan topluluklarının; İsrail halkının başlangıcını sunar.
Kitabı beş bölüme ayırmak mümkündür:
1- Yaratılış Öyküsü ve Mitleri (1-11)
2- İbrahim’in hikâyesi (12-25)
3- İshak’ın hikâyesi (26)
4- Yakup’un hikâyesi (25-36)
5- Yusuf’un hikâyesi (37-50)
Kitabın oluşturulmasında yahvist (J), elohist (E), deuteronomist (D) ve ruhbani kaynaklardan (P) yararlanılmıştır. Bu kaynaklar mitler, hikayeler,efsaneler, seküler hikayeler, şiirler içerir. Yahvist yazarı Kenan ve İsrail mitlerini, hikayelerini ve tarihini çok iyi bilen bir lider; ruhbani kaynakların yazarını ise bir teolog olarak ele alabiliriz.
Günümüzde, Yaratılış kitabını Musa’nın yazdığına dair elimizde net bir veri yoktur. Bu sebeple de çoğu Kutsal Kitap araştırmacısı bu kitabın yazarının Musa olduğunu iddia etmiyor artık. Ama Musa’nın hikayesine Yaratılış kitabının bir zemin hazırladığı aşikar.
Yaratılış 1-2:
-Yaratılış hikayesi. Kaynaklar: J ve P.
-Kitabın editörü iki ayrı yaratılış hikayesini birleştirmiş. İkinci hikaye 2:4 ile başlıyor.
-İlk hikaye, ruhbani kaynaklardan. İkinci hikaye ise Yahvist gelenekten.
-İki hikaye de bilimsel bir iddia taşımıyor. Ama bu, hikayelerin dinsel niteliklerine herhangi bir zararda bulunmuyor. Önemli olan verilen mesaj. Bu kitap Yahudiler tarafından okunduğu ilk zamanlarda da nesnel bir tarih ve bilim kitabı olarak ele alınmamıştır. Bir tarih kitabı olarak görülmesi biraz daha Protestanlarla birlikte başlar.
-İlk hikaye daha çok şiirsel nitelik taşıyor. İkinci hikaye ise basit bir biçimde ele alınmasına rağmen daha felsefi bir anlatıma sahip.
Ayetler ve Notlar
-- spoiler --
Yaratılış -1-
1- Başlangıçta Tanrı göğü ve yeri yarattı.
Belki de Yaratılış kitabını, Orta Doğu’daki diğer yaratılış mitlerinden farklı kılan bu ayettir. Diğer yaratılış hikayelerinde yaratım süreci şiddet ve hatta tecavüz temaları içerir. Bir tanrı, başka bir tanrıya üstün gelmeye çalışır, bir tanrı başka bir tanrıyı yok etmeye çalışır, bir tanrı bir şeyi yok etmeye çalışır… Yaratılış kitabında ise Tanrı insanı “ex nihilo” bir biçimde yaratır. Yaratma sebebi ise bencil arzular değil, tamamen sevgidir.
Tanrı insanı diğer tanrılar gibi, onunla oynamak için (mesela Yunan mitolojisinde çok rastlanır buna) veya kendisine köle yapmak amacıyla yaratmamıştır. İlerleyen ayetlerde de görüleceği üzere, Tanrı insanı kendi benzerliğinde yaratmıştır. Bu tür bir yaratıma da Yahudi-Hristiyan dünya görüşü haricinde rastlanılmaz.
Ek okumalar:
www.workingpreacher.org/...
www.catholic.com/...
-- spoiler --
konuya aquinasçı yaklaşımlar:
www.youtube.com/...
www.youtube.com/...
www.youtube.com/...
www.youtube.com/...
www.youtube.com/...
episkopos robert barron:
www.youtube.com/...
peder mike schmitz'in konu hakkındaki podcastleri:
youtu.be/...
youtu.be/...
youtu.be/...
youtu.be/...
youtu.be/...
diyakon peder burhan:
YARATILIŞ KİTABI HAKKINDA YANLIŞ BİLİNENLER (2 eylül 2022)
YARATILIŞ KİTABI NE ANLATIYOR? (4 eylül 2022)
bunlar haricinde yararlandığım kaynaklar:
Orchard, Bernard, A Catholic commentary on Holy Scripture, 1953
The Twentieth century Bible commentary, 1955
not: yaratılış kitabı üzerine derlediğim notları bu kadar erken paylaşmayı düşünmüyordum. ama ayetlere yapılan yorumların ucu bucağı olmadığından doktora tezinden hallice bir yapıya bürünecek gibiydi. bu kadarını ortaya çıkarmak bile epey zamanımı aldı diyebilirim.