eşine az rastlanır bir zekaya sahip olan bir dedektif.
asimov okuyucuları elijah baley ile ilk defa robot serisi'nin ilk kitabı olan çelik mağaralar'da karşılaşır. bu kitapta, zeki dedektif elijah baley, insansı robot r. daneel olivaw ile birlikte esrarengiz bir cinayeti aydınlatmak için çalışırlar.
elijah baley arz'lı bir insan. arz gezegenindeki insanlar üzerleri çelik kubbelerle örtülmüş yer altı kentlerinde yaşıyorlar. serinin ilk kitabı adını işte bu yer altı kentlerinden alıyor. (bkz: çelik mağaralar). köstebek hayatı yaşayan bu insanların çoğu açık havaya çıkmaktan korkarlar. kubbelerle örtülmüş şehirlerinde pek çok kaynaktan sınırlı olarak yararlanabildikleri için işlerini ellerinden alacağını düşündükleri robotları da hiç sevmezler. robotlara karşı bir ön yargıları vardır.
işte böyle bir dünyada doğup büyümüş olan elijah baley'e eküri olarak bir robot verilmiştir. baley'in şansı, birlikte çalıştığı robotun insan görünümlü olması ve bir insandan ilk bakışta ayırt edilememesidir. bu sayede diğer arzlıların rahatsız ve tehdit edici bakışlarına maruz kalmazlar. üstelik r. daneel olivaw'ın özellikleri bu ikiliyi ayrılmaz birer dost haline getirir. baley'in robotlarla ilgili tüm ön yargıları daneel sayesinde ortadan kalkar.
arzın içinde pek rabet görmese de diğer gezegenlere, yani uzaya açılma ve robotlarla birlikte çalışma yanlısı olan; kendilerine kolonist'ler diyen bir grup vardır. baley'i tanıdıkça; daha doğrusu baley daneel'i tanıdıkça kolonistlerin görüşlerini benimsemeye başladığını görürürüz. baley, hala çekinmekle birlikte serinin ikinci kitabı olan güneşin tanrıları'nda solaria adı verilen ve arzdan tamamen farklı bir gezegendeki bir cinayeti çözmek için solaria'ya gitmeyi kabul eder. bu bile, baley'in yaşadığı köklü değişimi ve kolonistlere yakınlaştığını bize göstermeye yeter.
baley'in arzı endam ettiği son kitap olan serinin 3. kitabında yine bir cinayeti çözen ikiliye sıradışı robot r. giskard reventlov da eşlik ediyor. bu kitapta elijah baley'in insanlık tarihi için ne kadar önemli bir karakter olduğu ortaya çıkıyor. neden derseniz, üstün zekasıyla daha önce kimsenin fark etmediği bir şeyi fark ediyor; giskard'ın özel yeteneğini... bunu fark ettikten sonra ölüm döşeğinde kadim dostu r. daneel olivaw'la yaptığı konuşma ile daneel ve giskard'ın sıfırıncı kuralı (bkz: zeroth law of robotics) geliştirmesini sağlar.
işte bu dananın kuyruğunun koptuğu noktadır.
r. daneel olivaw; elijah baley sayesinde, r. giskard reventlov'un sıradışı yeteneğini devralır ve insanlığın kaderini değiştirme yolunda adımlar atmaya başlar. bilim kurgunun yapı taşı sayılan vakıf serisinde bahsedilen psikotarih biliminin temelleri de atılmış olur.