tanım: sözlüğün daha büyük ve daha kapsamlı versiyonu.
modern anlamda ilk ansikoplediyi 1751-1772 yılları arasında denis diderot ve jean le rond d'alembertencyclopédie ismi ile çıkartmıştır; ama ansiklopedi demek bizim insanımız için raflarda dizili olan, çoğu zaman gazete kuponları ile alınmış olan külçe gibi ağır ve sert kapaklı ciltler demekti.
meydan larousse, temel britannica, ana britannica, genç larousse ve daha bir çokları. ben ilk okuldayken evinde ansiklopedisi olan öğrenciler ayrı bir statü sahibiydi. hele ki o ansiklopediler sıralı ve eksiksiz ise daha bir özel ve şanslı sayılırlardı.
ilk okul 3. sınıfa kadar odamda, rafları olan eşyaların içerisinde hep oyuncaklarım olmuştu; ancak 3. sınıfa geçtiğimde teyzemin kızları liseyi bitirdiği için ansiklopedilere ihtiyaçları kalmamış ve hepsini bana "hediye" etmişlerdi. oyuncaklarımın diğer raflara sıkıştırılıp yer açılması ile odamdaki ilk misafirim eksiksiz tam serisi ile temel britannica serisi olmuştu. ilk güç rastgele açtığım bir sayfada girdap kelimesini okumak ve resimlerine bakarak yeni bir şey öğrenmiş olmak "ulan bunun içinde çok acayip bilgiler var" diye şaşırıp kalmama sebep olmuştu. zaman ilerledi, temel britannica'nın yanına -yine birilerinden "hediye" gelen- meydan larousse eklendi. sonrasında ise sağlığımız: herkesin tıp ansiklopedisi geldi.
hayatımın ilk bilgi overdose'unu o zamanlarda yaşamıştım; evde tavla bile yokken anneme yalvar yakar mıknatıslı oyun setlerin aldırıp tavlayı ve satrancı kendi başıma, meydan larousse'da yer alan maddeleri okuyarak öğrenmiştim. babil, sümer, mısır ve iskandinav mitolojileri hakkında ilk okumalarımı temel britannica'dan yapmıştım; açık kalp ameliyatı, basur, doğum, erotizm, pornografi, nemfomani gibi şeyleri, resimleri ile net bir şekilde anlatan tıp ansiklopedisinden okumuştum.
şimdilerde ihtiyaç olduğu anda internetten her bilgiye ulaşabilirken, rastgele bir sayfa çevirip yeni bir bilgi öğrenmenin tadı kaybolup gitti.
benim neslim için anlamı "evde elektrikler kesildiğinde aç, oku" olan büyük sözlük.
nefis anılar biriktirmiştim. küçükken, evdeki televizyonun bozulması sebebiyle akşamları ana britannica 'ya gömülüyordum. okuldaki arkadaşlarım da evlerinde elektrikler kesildiğinde aynı şeyi yaptıklarını söylediklerinde çok mutlu olduğumu hatırlıyorum.
internet çağında ansiklopediler de çağ dışı kalıp unutuldu tabii. şimdinin genç nesli ansiklopedileri, walkman gibi üzeri tarihin tozlarıyla örtülmüş, oldukça ilkel bir şey olarak görüyor. çizgi roman olsa çoğu okur ama ansiklopedi olunca auvv.
lakin kendisi epey eski tarihli olduğundan, o yıllarda da sigara içmek çok da sıkıntılı bir durum sayılmadığından beni sigara içmeye özendirtmişti pislik... ama bunun dışında şu anki tarih bilgimin çoğunu bu ansiklopediye borçluyum. insanların tarih kitaplarında sadece ismini gördüğü ceneviz gibi ülkelerin neye benzediğini ben bu ansiklopedi sayesinde öğrenmiştim.
ayrıca yine etrüsklerin nasıl köle sahibi olduklarını ve denizde nasıl yollarını bulduklarını bu ansiklopedi sayesinde öğrenmiştim. o bilgileri hala kullanıyorum.
internet yaygınlaşmadan önce herkesin evinde bulunan, gazetelerde kupon toplayarak edindiğiniz ve bir neslin proje ödevlerinin vazgeçilmez kaynağı olan kutsal bilgi kaynağı.
büyüyünce fark ettim ki ben çok şanslı bir çocukmuşum. anne ilkokul mezunu, baba lise mezunu; ama bilgiye ancak bu kadar açık olunabilir, bir çocuk okuyup öğrenmeye ancak bu kadar teşvik edilebilir. şu yazıda bahsedilen anne benim annem.
90'ların başı, okuma yeni öğrenilmiş, delirmiş bir şekilde her bulduğum yazılı metne saldırıyorum. elime geçenlerden en ilginci de temel bilgiler ansiklopedisi, hatta tam olarak da şu e tabi aşıyor benim kapasitemi, anlayamıyorum. ben her anlayamadığımı bir anneye bir babaya sorarken, babam artık sorularımdan mı bunaldı da başımdan gitsin dedi, alayım da okusun öğrensin mi dedi (muhtemelen her ikisi de) minnacık ilçede nereden bulmuşsa bulmuş 18 ciltlik walt disney ilk ansiklopedimi alıp getirmişti. sene 94, ben hayatımda ilk kez mutluluktan ağlamıştım.* gerçi sorularımdan kurtulamamışlardı; ama beni çok mutlu etmişlerdi.
şahane şeydi ansiklopedi okumak. kağıt israfı olduğunun farkındayım; ama şöyle güncel bir tane basılı ansiklopedi olsa da okusak.