1986 doğumlu çinli tenisçi. 2014 yılında çiftlerde (tayvanlı partneri "hsieh su-wei" ile birlikte) dünya 1 numarası olmuşluğu ve bu ünvanı bir süre de olsa korumuşluğu var. öncesinde 2011'de de teklerde dünya 14.'lüğüne kadar çıkmıştı. çiftlerdeki dünya 1 numarası olması, teniste hiçbir çinlinin o zamana kadar yapabildiği bir şey değildi.
feng shui gibi adı olan bu kızceğizin, pandemiden sonra 2021'in sonlarına doğru, çin'in twitter'ı olan weibo'dan yaptığı paylaşım sonrasında hayatı kaydı. peng, yazdığı bir post'ta, dönemin eski başbakan yardımcısı olan "zhang gaoli"'nin kendisine yıllarca musallat olduğunu, cinsel açıdan kendisini zorladığını, tecavüze yeltendiğini ve kendisiyle ilişkisini bitirdiği için mutlu olduğunu yazdı. emekli hayatı yaşayan zhang, 1970'lerden beri kang jie ile evli ve evlatlık ve öz olarak gırla çocuğu da var. weibo'da yazdığı bu post yaklaşık yarım saat içinde devlet tarafından silinen peng'e tenis camiasından kimse uzun bir süre ulaşamadı. kadınlar tenis birliği (wta) başkanı, profesyonel tenisçiler birliği (atp) başkanı, novak djokovic, rafael nadal, andy murray, serena williams, stanislas wawrinka, naomi osaka, alize cornet, martina navratilova falan "where is peng shuai?" diye sormaya başladı. kendisinden haber alınamaması 2 ayı bulan peng'e destek için 2022 avustralya açık'a üzerinde aynı soru cümlesi bulunan tişörtlerle katılanların kortlara girişi falan yasaklandı "tenis australia" tarafından. kronolojik olarak biraz atlayarak yazmak gerekirse, çinliler weibo neredeyse tamamen sansürlenmiş halde olduğu için bu soruyu da, peng'le ilgili endişeleri de görmedi, duymadı. kasedi biraz başa sarayım, doğru düzgün anlatayım şu kaybolma/kaybettirilme olayını.
peng, weibo'daki paylaşımında genel olarak zhang ile ilişkisinin nasıl başladığını falan da yazmış. önce zhang ve karısının kendisine çok iyi davrandığından, sürekli görüşme talebi için kendisini evlerine çağırdığından bahsediyor. sonra zhang'in tacizleri başlamış. çin'in dışarıya tamamen kapalı olan yargılama yöntemlerinden çekinen ve zhang'ten düpedüz korkan peng, bu tacizleri sineye çekip devletin eski 3 numaralı adamı olan zhang'in davetlerini reddedememiş. ardından yalnız kalmalar, zorla birlikte olmalar, peng'in durumu kabullenip "en azından sevgili hayatı yaşayalım, karından ayrıl" diye bastırması, zhang'in "yav he he" diyerek önce kendisini oyalaması, ardından boşanma gibi bir şeyin kendisinin çin'den kaçmak zorunda kalması demek olduğunu anlatması ve korkunç toksik bir ilişkinin bütün ayrıntıları var. bu arada, zhang 1946 doğumlu, aralarında 40 yaş var. korku ile başlayan toksik ilişkide peng de zhang'e ilgi duymaya başlıyor ya da buna zorunlu kalıyor. bir süre böyle saçma sapan bir ilişki sürüyor. peng'in zhang ile ilişkisinin bittiğini weibo'dan tüm çin'e yaymaya çalışmasının nedeni bilinmiyor. zaten gecenin köründe yazıyor upuzun bir post ve devlet yarım saat kadar sonra bu paylaşımı (ve peng'i) yok ediyor.
peng ile ilgili söylentiler, paylaşımın kaldırılmasından sonraki birkaç günde çin dışişleri bakanlığı ve politbüro yetkililerine defalarca soruluyor. hepsi de aynı cevabı veriyor: "bu konunun siyasi bir tarafı yok, bize sormayın". wta ve atp'nin baskısı ile amerika kaynaklı medyanın olayın üstüne gitmesiyle, peng'in kaybolmasından 12 gün sonra, çin tenis federasyonu yazılı bir açıklama yaparak "peng iyi, kendi rızası dışında alıkonulduğu falan yok" diyor. wta ise "sıçtırtmayın açıklamanıza, kızdan wta yetkileri bile cevap alamıyor. önümüzde turnuvalar var. kızın başına ne geldiğini ve nerede olduğunu söyleyin" diyor. bu yazılı açıklamadan birkaç gün önce de twitter'da "#whereispengshuai" trend oluyor, baya da uzun süre dikkat çekiyor. bu sırada, çin dışı medya "zaten 2008 pekin olimpiyatları da bu nalet ülkeye verilmemeliydi. böyle böyle gazladık bunları, iç ilişkileri illa ki dışarıya da zarar verecekti" diye goy goy da yapıyor.
kronoloji biraz saptı ama olsun, toparlayıp düreceğim hikayeyi: peng'in kaybolması ile çin tenis federasyonu'nun "bi' şey yok b'olm" açıklaması arasında, çin devlet televizyonu (cgtn) peng'in wta yetkililerine mail atarak "iyiyim, evde dinleniyorum. yazdıklarımı ben sildim, zaten doğru da değildi, merak etmeyin" dediğini paylaşıyor. mailin içeriği falan da gösteriliyor ama bunun bir ekran görüntüsü olduğu, mouse imlecinin ekran görüntüsünün kenarında fark edildiği de görülüyor. wta "hadi lan, bu güvenilir değil ki, doğru düzgün soruşturun şu olayı" diyor. olay biraz daha büyüyor. uluslararası tenis federasyonu (itf) da inanmıyor bu maile ve "daha da araştırın şunu, peng'in hayatından endişe ediyoruz biz" diyor. olimpiyat komitesi (ioc) ise "ben inandım, peng iyi" diyor ve 2024 paris olimpiyatları başkanı ile ters düşüyor. uluslararası af örgütü ve birleşmiş milletler de "bulun şu kızı" diye yazılı açıklamalar yayınlıyor.
birleşmiş milletler işin içine dahil olduktan sonra, çin'de devletin yönlendirdiği anaakım medyada çalışan gazeteciler videolu, fotoğraflı paylaşımlar yapıp kanıtlar üretmeye başlıyorlar. önce çin'in sanırım whatsap'ı olan wechat'te peng'in kedisiyle oynadığı fotoğraflar yayınlanıyor, sonra twitter'da bir restorantta yemek yiyen peng görülüyor. restoran mevzusunu paylaşan devletin köpeği olmuş gazeteci bir de ekliyor: "peng yalnız kalmak istedi, kısa süre sonra aktivitelere katılacak". ardından da peng'in pekin'de düzenlenen gençler tenis şampiyonası açılış seremonisindeki garip bir gülümsemesi paylaşılıyor. önceden "bu siyasi bir şey değil, bize sormayın" diyen çinli bürokratlar "görüyorsunuz işte. bizi (çin'i) rahat bırakın artık" demeye başlıyor. sonraki günlerde ioc bir açıklama yayınlayarak peng'in komite üyelerinin bazılarıyla görüntülü olarak konuştuğunu ve iyi olduğunu söylediğini; yalnız kalmak istediğini, evinde oturduğunu söylediğini yayınlıyor. wta olayın en başından beri açıklamalarında belirttiği peng'in kılına zarar gelip gelmediğinin, taciz ve tecavüz iddialarının araştırılması gerektiğinin altını çizmeye devam ediyor. "videolar ok, peng en azından canlı ama bunlardan sansürün ve engellemenin ne ölçüde olduğunu anlamamız mümkün değil" diyor. 2022 kış olimpiyatları'nın pekin'de düzenlenecek olması ve peng'in ilk ve son paylaşımını olimpiyatın başlamasına sadece 3 ay kala yapmış olması hemen her mevzunun başlangıcında söyleniyor zaten. ioc "bunları geçin, olimpiyatımızı yapalım" kafasındayken wta "bunu çözün yoksa olimpiyatınızı da, ülkenizi de başınıza yıkarım" tavrında kalıyor. zaten wta, ioc'nin çin hükümetinin yanında durduğunu apaçık kanıtladığı görüntülü konuşma açıklamasından birkaç gün sonra, çin ve hong kong'ta düzenlenmesi planlanan bütün turnuvaları iptal ettiğini ve aksi belirtilmedikçe bu yasağın devam edeceğini açıklıyor. bu arada, avrupa birliği'nin falan da açıklamaları oluyor ama çin bunlara cevap bile vermiyor tabii.
wta'in peng üzerinden çin'e yaptırım uygulama adımı, ioc'ye yeni bir açıklama yapma fırsatı veriyor. ioc, peng'ten yeni bir arama geldiğini ama bu sefer bunun görüntülü olmadığını açıklıyor. ioc'nin bu "peng dış dünyayla iletişimde" açıklamalarında hiçbir kaynak ya da kanıt yok bu arada, sadece yazılı açıklama yapıyor. ayrıca wta de peng'ten kendilerine bir e-mail geldiğini ve son yasak kararını duyan peng'in şok olduğunu yazdığını söylüyor. bu noktadan sonra her şey biraz değişmeye başlıyor çünkü dünya medyası (özellikle global times'ın wta'yi suçlamaya başlaması) wta'in çin'in iç ilişkilerine karışarak nemalanmak istediğini, kadın tenisine politikayı alet etmek istediğini, peng'in falan wta'in umrunda olmadığını, wta'in sadece çin'i cezalandırmak için bahane aradığını yazıyor. ioc'nin çin'in köpeği olması unutuluyor, wta'in politik çıkar uğruna olayı harlamaya çalıştığı konuşulmaya başlanıyor. nihayet 2021 biterken, 19 aralık'ta, singapur asıllı çinli bir gazeteci (sanırım devlette çalışmıyor) peng ile yaptığı 6 dakikalık görüntülü röportajı yayınlıyor. videoda yao ming falan da var bu arada. video ingilizce altyazılı, peng'in "iyiyim, evdeyim, özgürüm, korkmayın" demeci var ve ingilizceye çevrilmeye kısımda "kimsenin bana cinsel tacizde bulunduğunu yazmadım, söylemedim. çok fazla yanlış anlaşılma oldu. çevirilerde de hata olmuş olabilir ama ben iyiyim" diyor. wta bu videonun üstüne açıklama yapıp "biz halâ bu iddiaların şeffaf ve tarafsızca araştırılmasını istiyoruz, içimiz rahat değil" diyor.
4 şubat'ta başlayan 2022 pekin kış olimpiyatları devam ederken, 7 şubat'ta peng l'equipe'e röportaj veriyor. aslında tam olarak böyle değil bu. peng'in yanında sürekli bulunan bir çin olimpiyat komitesi üyesi var ve söylediklerini o çeviriyor. fransızlar kendi tercümanlarını da bulundurmuşlar, teyit alıyorlar. peng tenisten emekli olmak istediğini, çok yanlış anlaşıldığını, "kimse bana cinsel tacizde bulunmadı" demecini tekrarladığını, duygusal yönü ile profesyonel mesleğini karıştırdığını ve bunun bir hata olduğunu belirtiyor. röportajdaki 2 fransız gazeteciden biri peng'in açıklamalarının çin devlet propagandasından başka bi' şey olmadığını, kızın gerçek düşüncelerini söylemesinin apaçık engellendiğini söylüyor. peng ise, çin hükümetinden özür diliyor, bundan sonra sosyal hayatını daha iyi idare edeceğine dair sözler falan veriyor. wta ise, çin ve hong kong'un turnuva yasağını neredeyse 1 buçuk sene sonra, 2023'ün nisan ayında kaldırdığını açıklıyor. "olay kapanmadı ama yasağı sürdürmenin de bir anlamı kalmadı" özetinde bir açıklama yayınlıyorlar. sonradan, bu yasağın çin'den çıktığı bilinen pandemiye yönelik bir ekstra yaptırıma dönüştüğüne dair de baya yazı mevcut. herkes olayı bir yerinden tutup çekmiş, nereye giderse orada kümelenen komplo teorilerinden her biri mantıklı görünmeye başlamış.
peng'in kaybolması ve en az 2-3 ay ortalıkta kanlı canlı görünmemesinin önemli ana başlıklarını kendimce yazayım ve bitsin:
- weibo paylaşımında apaçık "beni taciz etti/bana tecavüz etti" demiyor ama "başlarda ondan korkuyordum, bana zorla sahip olmaya çalışıyor, sürekli elliyordu, kendimi yanında rahatsız hissediyordum" gibi ifadeler var. çin devleti bu paylaşımı yarım saat içinde yok ettiği için birkaç ekran görüntüsü koparabilmiş bazı medya kuruluşları haricinde, orijinal metne ulaşmamız mümkün değil. ama peng'in 3 ay sonra yalan söylediği yer burası: taciz/tecavüz iması çok kuvvetli.
- peng büyük ihtimalle uzun süren bir depresyondaydı ve bu kart zamparadan kopmayı bir şekilde başardıktan sonra daha da dibe çöktü. en dibe yakın bir noktada yazdıklarının gerçek fikirleri olamayacağını ben de ioc gibi düşünüyorum ama bunun araştırılmaya muhtaç kaldığını da yadsıyamıyorum.
- ioc berbat bir kurum, kim güçlüyse ona yanlar. wta ise, peng'i kullanarak hem kendisinin de bazı ipleri halen tutmakta olduğunu gösteriyor (sürekli ioc'ye karşı çıkan açıklamalar) hem de tenis çapında yetkilerin bazılarının kendisinde olduğunu hatırlatıp gözdağı veriyor (çin ve hong kong yasağı). bunları görüp de wta'in sadece peng'in iyi olup olmadığını önemsediğini düşünmek çok aptalca olur.
- çin devletinin ne kadar kapalı kutu olduğunu bilmeyen avrupalılar insan hakları falan diye ağladı tabii bu 3 ayda. avrupa birliği bile bundan nemalanmaya çalıştı. çin'in devlet yetkilieri ve medya kuruluşlarının zamanında yaptığı manipülatif yönlendirmelerin hepsi hedefi 12'den vurdu bence: kış olimpiyatları için deli gibi pr kazandılar ve olimpiyatlar engellenmedi; çin'in iç işleyişine hiçbir devletin ya da uluslararası sükseli topluluğun müdahale edemeyeceğini gösterdiler; her türlü sosyal medya paylaşımını ülkeden dışarı çıktığı gibi yok edebileceklerini ve bunun geri dönüşü olmayan bir yol olduğunu gözler önüne serdiler; yetkililer ve medya ayağı wta'in yasak kararından sonra bile "ne yaparsanız yapın, durum bu" tavrından geri adım atmadı ve aptal batılıların bazılarını "çin aslında o kadar kötü bir ülke değil ya" fikrine çekti. bunların hepsini 3 ayda tek tek ve bambaşka örneklerle/bahanelerle yapmaya çalışsalar, amerika bunlara füze gönderirdi. ama peng'i kullanarak hepsini yaptılar ve hiçbir yaptırım yok üstlerinde şu anda. müthiş bir devlet aklı bu; seversiniz, sevmezsiniz ama takdir etmek zorundasınız.
- olan "#whereispengshuai" hashtag'ine milyonlarca insanı kilitleyen tenisçilere ve ünlülere oldu. bazıları korkunç ithamlarla karşılaştı (sanırım serena'ya "senin çocuğun da umarım çin'de kaçırılır" falan yazmışlardı, kadın ağlamaktan şiş gözleriyle "siktirin gidin!" dediği bir video paylaşmak zorunda kalmıştı), bazıları da popülerliklerinden baya bi' şey kaybetti çünkü izleyici güvenini kaybettiler (andy murray bunların başında gelir herhalde).
olay budur. kaynakça olarak neredeyse bütün linkler wiki'deki aşağıya eklediğim sayfalarda mevcut, kendiniz sayfanın sonuna inip tek tek bakabilirsiniz. ben aşağıyı komple çorba yapmayayım; referans noktalarını kendiniz belirleyip ufkunuzu açmaya devam edebilin, ben engel olmayayım.