ekonomim geldi biraz ahkam keseyim, dolar niye artar neden azalmaz.
şimdi önce söylemi bi düzletelim aslında dolar değer kazanıp kaybetmez, dolar karşısındaki para değerlenir veya değerini yitirir. sebebi de doların dünya üzerindeki en yaygın para birimi olmasıdır.
son 10-15 yıla baktığımız zaman euro 2015 -2016 yılına kadar dolar karşısında istikrarlı olarak değe kaybederken bu tarihten sonra değer kazanma eğilimine girmiştir. bu durum sterlin, frank, yen için de geçerli. fakat türk lirasına baktığınız zaman sürekli bir değer kaybı durumu var. tüm dünya paraları 2-3 senedir değerlenirken türk lirası neden değer kaybetmeye devam ediyor?
bunun için daha geriye gitmek gerekir taa ülke merkez bankalarının faiz oranlarına. şimdi bakıyorsunuz amerikanın faiz oranı %2 türkiyenin %16. bu ne demek amerikada bir yatırımcı oradan dolar alıp türkiyeye getirip faize koysa adam oturduğu yerden para kazanacak. bu makas açık olduğu müddetçe bu aslında bizim lehimize gibi görünüyor fakaaaaat burayı iki farklı şekilde ele almak gerekir. yurt dışı yatırımcı için ve türk vatandaşları için.
türkiyede faizin yüksek olması el oğlunun işine gelir yukarıda söyledim. fakat burada akıllı davranmak gerekir. el oğlunun yurtiçine getirdiği doları nasıl değerlendirmeli? öyle bir değerlendirmeli ki karşılığında birşey üretilsin ve o ürün de yurtdışına satılsın. yani el oğlunun getirdiği doları kullanıp karşılığında yine el oğlundan dolar (burada döviz demek daha doğru olur) alalım ki yüksek faiz verdiğimize değsin. ama biz ne yaptık, son 5-10 yıldır el oğlunun getirdiği dolarları kullanıp hangi sektörü geliştirdik...inşaat. peki yapılan evleri kime sattık...%80 oranında türk vatandaşına. burada çok şükür ki bir miktar konut araplara satıldı da karşılığında döviz alındı (bu da nasıl şükürse arapa ev sattık diye şükrediyoruz) yani işin türkçesi el oğlunun getirdiği doları iyi kullanamadık.
peki faizin türk vatandaşına etkisi ne? faiz dediğin öyle birşey ki ne azı iyi ne çoğu iyi. diyelim ki faiz yüksek o zaman ne oluyor, para sahibi türk vatandaşı parasını piyasaya sürmek yenine faize yatırıyor ve onunla geçiniyor bu istene bir durum değil. diyelim ki faiz amerikadaki gibi %2, o zaman ne oluyor. imkanı olan herkes gidip bankadan kredi çekiyor. bankadan çektiği krediyle diyelim ki fabrika kuracak arsa arıyor...ama faiz düşük olduğu için herkes arsa arıyor nooldu hooop arsa fiyatları yükseldi. ya da bankadan kredi çekti ev alacak, ama herkes faiz oranları düşük diye kredi çekip ev almaya niyetlendiği için nooluyor hooop konut fiyatları artıyor. yaniiiii enflasyonu arttırıyor. ya da adam faiz düşük diye bankadan tl çekip gidip karşılığında yatırım olsun diye döviz alıyor, yani piyasadaki dövizi topluyor nooluyor tl değer kaybediyor. o yüzden faiz dediğimiz şeyin bir optimum seviyesi var. ne çok düşük olup hem yurtdışından para getirecek el oğluna engel olacak hemde enflasyonu arttıracak, ne de çok yüksek olup türk vatandaşının parasını faize yatırıp beleşten para kazanmasına engel olacak..
konuya nerden geldik diğer para birimleri dolar karşısında değerleniyorken tl neden değer kaybediyor. amerika bakıyor ki ulan benim faiz düşük diye millet parasını çekip gidip başka ülkelerde harcıyor dur diyor ben şu faizi arttırayım da daha az kişi kredi çeksin. parasının maliyeti artan el oğlu artık yatırımını türkiye gibi sürekli iniş çıkışların olduğu istikrarın pamuk ipliğine bağlı olduğu ülkelere değil başka ülkelere yapıyor. ya da amerika faizini arttırmasa bile biz kendi faizlemizi çok düşürdüğümüzde el oğlu gidip daha yüksek faizli ülkelerde değerlendiriyor parasını.
işte böyle azizim, bu işler karışık, birileri çıkıp faiz çığırtkanlığı yapıyor ama ucu nereye gidiyor düşünen yok, kimisi çıkıp dolarınızı satın diyor bilmiyor ki tcmb tüm dolar rezevini piyasaya sürse sadece ve sadece %20-25 lik bir oynama yapabilir. kaldı ki sen 10bin dolar bozdursan noolur bozdurmasan noolur.