f1 otomobil yarışlarının en üst düzeyini oluşturan yarışlar dizisidir. sezon boyunca grand prixlerden oluşur. her grand prix ayrı bir ülkededir. sezon sonunda toplanan puanlarla pilotlar şampiyonluğu ve takımlar şampiyonası ödülü verilir. gp yi kazanan ilk üç podyuma çıkar. günümüzde yaklaşık 11 takım ve 22 pilot vardır. bunların en hızlısı şuan mercedestir.
pilotlar sezon içinde antlaşmalar imzalarlar ve buna göre sezon içinde de transfer olabilirler. hastalandıklarında veya yarışa çıkamıyacak sorunları olduğunda daha önceden belirtilen yedek pilotlar çıkar ancak aldıkları puan kendi hanesine ve takımına yazılır. yani yarışmayan pilot puan alamaz.
geçmişte motor ve lastik yarışı olarak anılsada günümüzde lastik sponsorunun ve kurallarının artması nedeniyle yarış sadece motor yarışına dönmüştür.
her şeye rağmen pit-stop lar yani lastik değiştirme yarışın genel stratejisini belirler şöyle ki her takım iki pilot ve ekibinden oluşur. ancak bir takımdan iki pilot aynı anda giremez bunun için direksiyondaki pit düğmesine basar ama öncesinde telsizden izin ve taktik alır öyle girer . girdiğinde takım arkadaşının ekibi de yardıma gelir. bu nedenle ikisi birden pite giremez. burada iyi bir strateji belirlemek gerekir. öyle ki pite giren geriye düşse de hızlı çıkacak ve pite girmeyenler ile rki turda gireceği için aslında durum eşitlencektir. genelde yarışta 1 kez pite girilir bazen 2-3 olur. strateji sadece pite girmekle kalmaz. pite girdiğinizde takımınızın garajı size ne kadar uzaksa sıkıntı fazladır. pit çizgisinde hız sınırı vardır. bu nedenle diğer garajları geçip kendi garajınıza gitmeniz süre alır. bu sürede diğer pilotlarda pite girer. eğer yavaş bi ekibiniz varsa sıkıntı genelde 4-6 saniyede değistirirler ancak diğer pilot eğer pitden daha önce çıkarsa onun çıkmasını beklersiniz buda süre kaybı. anlıycağınız pit yarışın genel stratejisi ancak lastik kısıtlamaları da farklı stratejilerin oluşmasına neden oluyor. örneğin kuru havalarda iki kere yumuşak lastik kullanamazsınız.
bu arada eskisi gibi pitlerde yakıt doldurma yoktur. pilotlar tek yakıtla yarışı götürür. motor torku ayarları , kinetik enerji kazanım, fren diski ayarları vites vs. hepsi direksiyonda yer alır ve bunların kullanımı yakıtı etkiler ancak günümüz yarışlarında pek sıkıntı olmuyor.
sıralama nasıl oluyor peki; öncelikle ilk gün iki antreman turu ikinci gün 1 antreman turu olur bu antreman turları pisti ve arabayı hazırlamak strateji oluşturmak içindir. 2. gün ilk antremandan 1 saat sonra sıralama turu olur. en hızlı tur yapan pole (yarışta ilk sıra) pozisyonunu alır. diğerleri ise hızlarına göre sıralanır. sıralama turuna katılmayan pitten başlar.
3. gün yarış olur. yarış öncesi formasyon turu atılır motor ve lastikler ısıtılır, yarışmacılar yerlerine geçer.
yarış esnasında sorunlar yaşanır bunların onarımı için telsizle irtibat kurulur. ancak şuanda çok eleştirilen bir durum vardır ki telsiz kısıtlamaları. f1 ekibi sorunu pilotun bulmasını ister ve eğer ekip yardım ederse ceza alır.
peki ya bu cezalar nedir öncelikle sürücü alttaki hareketlerden birini yaparsa;
- yarışın durdurulmasına sebep olunması - sportif yönetmeliği veya kod?u ihlal eden bir durumun oluşması, - bir veya birkaç otomobil tarafından alınan hatalı start (fodepar), - bir çarpışma, - bir sürücünün pist dışına çıkmasına sebep olan durum, - sürücü tarafından yapılan ve kurallara uygun bir geçişe izin vermeyen davranış, - geçiş esnasında diğer sürücüyü kural dışı engellemek. -pit çizgisinde hız sınırını aşmak veya bunlar dışında f1 ekibinin belirlediği bir hata yaparsa ceza alır.
bu cezalar nelerdir;
-pitten geçme cezası: sürücü pite girmeli ve durmadan yarışa devam etmelidir. - 10 saniye zaman cezası. sürücü pite girmeli, kendi pit alanında en az 10 saniye durmalı ve tekrar yarışa devam etmelidir. -bir sonraki yarışta start pozisyonundan 10 sıra geriye düşme cezası
bu cezalar sıralama ve antremanlarda da geçerlidir.
pistlerde önemli kurallarda vardır. her pist virajlıdır. ilk zamanlar indy 500 gp si de vardı ancak çok düz pist olduğu için pistte değişiklige gidildi (f1 için).
son zamanlarda tütün zararlı olduğu için marlboronun sponsorluğuna izin verilmiyor.
ayrıca takımlar bir veya iki ana şirketten oluşur. genelde ortaklardan biri motor diğeri şasi üreticisidir. mercede, ferari gibi takımlar ikisinide yapar. ayrıca takımlara yakıt, para, reklam, ulaşım yardımı veren birçok sponsor vardır.
f1 şasi de genellikle aracın tasarımıyla ilgilenir karoser vs. bunlar dışında fren, kanat vites, süspansiyonla takım uğraşır.
f1 de özellikle gelecekte güvenlik amaçlı bir proje yarışması başlamıştır. projeyi halo concept kazanmıştır. halo kazalarda ölümleri %17 azaltır.
f1 in maliyeti ise ayrı bir konudur. şirket takımlardan, pistlerden , yayın hakları, sponsorluk, oyun hakkı,ürün hakkı bahis hakkı filan birçok yerden gelir elde eder ve takımlara dağıtır. f1 için kullanılan lastikler, yakıtlar çok pahalıdır, bu nedenle ancak sponsorlukla maddi durum kurtarılabilir. f1 çok maliyetli yarışdır.
altyapıyı gp2, lemans, wtcc, formula e gibi yarış pilotlarından sağlar.
f1 araçları 400 km hıza çıkabilen araçlardır. normal araçlardan farklı frenlere sahiptir. tüm araç direksiyondadır. çok yüksek bir ivme vardır. yarış sonrası sporcu yoğun kilo kaybıyla çıkar ve yürümekte filan zorlanır. bunlar da f1 in başka bir sorunudur.
yarışlar 2 saatten biraz az sürer bu sürede sürekli konsantre olmalı ve 10-15 virajlı yarışı sürekli takip etmelidir.
bütün bunlar f1 i yarış dünyasının en büyüğü yapar.