Yerli ve milli machiavelli, kendinden önceki darbe geleneğini kurduğu jurnal sistemiyle uzun süre kesmiş, ulusçuluk hareketlerinin devletine vereceği zararları görerek, Meclisi kapatmıştır. (fakat daha sonra burada biriken enerji Balkan savaşlarından göreceğimiz şekilde atom bombası gücüne Erişmiştir.)
Kendisini gereğinden fazla ululamayacağım fakat kurumlaşma anlamında ikinci Mahmut'tan sonra devrimci olmayan devrimci diyebilirim kendisi için.
Avrupalıların muhafazakâr yöneticileri gibi davranmıştır bana göre. Toplumsal patlamayı gemlemeye çalışarak modernleşme hamlelerini ard arda hayata geçirmiştir.
Balkanlardaki mezhep ayrışmasını hristiyan nüfus açısından Körükleyerek, Balkanları elinde uzun süre tutmayı başarmıştır.
Müslüman nüfus açısından arap Milliyetçiliğinin önünü kesmek için pragmatist panislamist politikalar uygulamış, arap aşiretlerinin ileri gelenlerinin çocuklarını istanbul'da okutmuş, bürokraside kilit yerlere getirerek, imparatorluğa yabancılaşmalarını önlemeye çalışmıştır. Bunlardan biri de ırak eski kralı Faysal olacaktır. İş Bankası yayınlarında o dönemleri anlattığı bir kitap mevcut, kendi ismiyle.
Türkler açısından dönemine bakacak olursak, kendini devirecek, birinci dünya savaşı sınavına girecek ve Cumhuriyet'i kuracak, Modern bürokrasi kadrosunu da kendi döneminde yetiştirmiştir.