hadi gelin oyun kelimesinin kökenini ve diğer dillerde ne manada kullanıldığını ve türkçe tanımını öğrenelim.
önce tdk tanımıyla başlayalım, botumuz biraz çok yazmış derli toplu olsun: TDK’ye göre “Yetenek ve zekâ geliştirici, belli kuralları olan, iyi vakit geçirmeye yarayan eğlence.” Oyunun en genel anlamıdır. Diğer anlamları örneklerle açıklama yaptığımızda; Tiyatro, Olimpiyat, Zeybek, Kumar, Entrika olarak görürüz.
J. Huizinga oyun: , tanımlanmış, zaman ve mekan dahilinde, kabul etmekle serbest olunan ama kesinlikle bağlayıcı kurallarla kendi içinde bir mekan maksada sahip ve bir heyecan, eğlence ve “sıradan hayat” “farklı” olduğunun farkındalığı hissinin eşlik ettiği gönüllü bir aktivite ya da meşguliyettir." der
oyun kelimesi türkçede 900 yıl öncesine kadar gider ve ilk uygur metinlerinde geçtiğini görürüz: “üküş törlüg teŋ oyunun” çok çeşitli oyun/eğlence ile anlamına gelmektedir. bazı uygur metinlerde de bu kelime "oyug" olarak geçmektedir. kelimenin kökenin "oy" olduğu düşünülmektedir ama hangi fiilindir bilinmezdir. düşünülen fiiller şunlardır: “oyunmak, oyalamak, ozmak"
uygur metinlerinden sonra Divan-i Lugati't-Türk’de karşımıza çıkar, burada direkt kelime "oyun" olarak geçer ve anlamı "yarışma"dır. "oyna-mak" fiili ise Divan-i Lugati't-Türk’de "uğraşmak, oyalanmak" anlamında kullanılmıştır.
İngilizcede ise oyun kelimesi “play” ile özdeştir yani oynamaktır. Bu oynamanın kökeni ise Anglo-sakson dilinde “plegan/plaegian” kelimelerinden türemiştir, plegan/plaegian süratli hareket anlamını taşır. Play, kökende geliştirmek manasına gelse de egzersiz yapmak, fiziksel becerilerini geliştirmek anlamındadır. Oyun olan “game” kelimesi ise “gaman” topluca iş yapmak anlamındadır.
Antik Yunan’a baktığımızda ise “παιιά” (paidiá) kelimesini görürüz. Burada anlam kısa ve nettir: çocuğun olan, çocuğa özgü olandır.
Japoncada “asobi” ve “asobu” kelimeleri vardır. Asobi sözcüğü güncel olarak oyun, eğlence olarak çevrilmektedir, asobu ise oynamak anlamını taşımaktadır. Tabii bunlarla sınırlı kalmaz: rahatlama, zamanı geçirme veya hoşça vakit geçirme, gezi, boş boş yatmak gibi anlamları taşır, taşımakla da kalmaz tüm bunları taklit etme, yapıyor-muş gibi gösterme anlamı da vardır.
Kazakça ise Türkçe ile yakınlık göstermektedir. Game, oyun anlamında kullanılan kelime “oyin”dir. Fiil olarak ise oynamak/play manasında “oynau” kelimesi kullanılmaktadır.
Oyunun Latince karşılığı ise “ludus” dur. Ludus sözcüğü “ludere” kelimesinden gelmektedir, bu sözcüğün kullanım alanı balıkların sıçraması, kuşların kanat çırpması, suyun şırıltısı olsa da kökenine indiğimizde sürekli hareket etme olarak görürüz.
temel olarak oyun kelimesi aktivite yapmak, vakit geçirmek, zaman öldürmektir. temel olarak dedik ama yine dillerin zenginliğini öldürmeyelim, hepsini öğrenelim.
kaynaklarım arasında da huizinga (şaşırtmadı di mi) ve nişanyan sözlük bulunmaktadır.