2020 yılında unesco dünya mirası geçici listesi'ne girmiş,
History Channel belgesel hazırlamış
Ve Morgan freeman'ın sunduğu "inancın hikayesi" projesine zerzevan kalesi çekimleri için yetkililerle görüşme gerçekleştiği açıklanmıştı.
En son 3 yıl önce gitmiştim ve tek bildiğim m.ö 9. yüzyıla dayanan tarihi ile Asur, Roma gibi devletlerden kalma olmasıydı. Zaten varır varmaz görüntüsüyle hayal kırıklığına uğramış ve hemen geri dönmek istemiştim. Arkadaşa, "ahı gitmiş vahı bize kalmış, hadi gidelim." Diye sitem ederken ablanın biri bize asıl olayın kalenin kendisinde değil tapınağında olduğunu ve onun da az aşağıda bulunduğunu, derken tapınağın hikayesini anlatmasıyla büyüyü hissetmeye başladık. (Mecazi anlamda kullanmamış olabilirim)
Mithras tapınağı (mithraeum)
Sanırım bir kısaca mithras diniyle başlamam gerekecek. Pers kökenli bir din olan mithras, "acaba Zerdüştlükte güneş tanrısı olan mitra ile bir ilişkisi var mı?" deyip bakarken aynı olmasa da ilişkisi olduğunu gördüm. Zerdüştlükte ahura mazda'nın emrinde olan güneş tanrısı mitra, olmuş yıldızların, güneşin ve evrenin en güçlü tanrısı mithras. Ama elbette Zerdüştlükle ilişkisi yoktur denilecek kadar da farklılığı var, dinin.
Roma'nın doğudaki sınır garnizonu olan Diyarbakır'daki bu zerzevan kalesi mithras tapınağı, Romalıların doğuda perslerle savaşıyla dini tanıdıklarını, Buradan askerler ile aristoklar arasında hızla yayıldığını gösteriyor. hatta zamanın yahudi inancından çok daha kabul görüldüğü, Hristiyanlığa kadar Roma'daki en güçlü din olmuştur.
Mithras, gizemli bir din olduğu için -ki illuminati gibi inançların temeli olarak görülüyor, ibadet şekliyle- hakkında çok az şey biliniyor. Tek tanrı mı değil mi o bile belirsiz.
Bilinenler; kendinden başka hiçbir İnanç istemeyen, sadece erkeklerin girebildiği, tapınakları genelde yer altında gizli ve özel yerler olduğu ve dine girişte çeşitli ritüeller gerçekleştiği.
Bunlar yüzündendir ki Roma'da üst ve orta sınıf dışında pek yayılmamıştır.
Mithras, Evrenin/enerjinin tanrısı olduğuna inanıldığı için tapınaklarında da özel bir enerjisinin olduğuna inanılıyor. Zerzevan kalesi tapınağı için kale görevlisinin ağzından şöyle bir haber yapmışlardı, "İstanbul'dan bir kadın geldi ve bioenerji uzmanı olduğunu, bu enerjiyi kilometrelerce öteden hissettiğini söyledi. Biz de 'Bulabilir misiniz tapınağın yerini' diye sorduk. Mithras tapınağı kalenin ana yapısının bayağı aşağısında nispeten gizli bir noktada. Kadın eliyle koymuş gibi buldu ancak içeriye giremedi. Yoğunluğun çok fazla olduğunu bu nedenle giremeyeceğini söyledi. Zaten köylüler de tapınağa hayvanların girmek istemediğini, zorla soktuklarında huzursuzluk yaşadıklarını söyledi. Bir köylü yağmurda girmiş tapınağa, hayvanları çıldırmış, atmışlar kendilerini dışarı."