apoptoz, programlı hücre ölümüdür. sıklıkla bir diğer hücre ölümü çeşidi olan nekrozla karşılaştırmalı olarak anlatılır.
apoptozun tetikleyicisi genelde fizyolojik, nekrozun tetikleyicisi genelde patolojiktir.
çevredeki hücreler zarar görmez. adı üstünde, "programlanmış" bir ölümdür, vücudun kendi kontrolü dahilinde gerçekleşir. atp (yani enerji) kullanılır, aktif bir süreçtir. dna düzenli parçalara bölünür, hücre membranı* işlevini kaybetmez, hücrenin içeriği* dağılmaz. bir hücre apoptoza uğradığıda etrafında inflamasyonu tetiklemez.
apoptozda "bir" hücrenin ölümünden bahsederiz. bu ölüm ya hücreye ulaşan pozitif sinyallerin çekilmesi (büyüme faktörleri* gibi) ya da hücreye negatif bir sinyal verilmesiyle (dna hasarı gibi) açıklanabilir. hücrenin kendi içinden gelen bir sinyalle ya da dışardan bir sinyalle apoptoz tetiklenebilir.
apoptozun uyarılmasında ve seyrinde kullanılan birçok farklı biyokimyasal yolak vardır. ayrıntısını ben de pek hatırlamıyorum.
belirtmekte fayda var, belki de en sık kullanılan terimlerden biri "caspasecascade"dir. hücrenin içindeki kaspazlardan biri uyarılır, ardından o başka bir kaspazı o da başka bir kaspazı uyarır ve bu bir cascade halini alır. (galiba türkçede de kaspaz kaskadı deniliyor, cascade direk türkçeleştirdiğimizde ise "çağlayan, kademeli dizi" gibi anlamlara geliyor.)
burada çok ayrıntılı olmayan hoş ve kısa bir animasyon var. hem çok ürkütücü hem de sevimli görünüyolar.