abhaz
kuzeybatı kafkasya’da yaşayan abhazya cumhuriyeti halkı. abhazya dışında, en yoğun nüfus; türkiye, rusya, ürdün, ukrayna’da yaşamaktadır.
bu ülkeler dışında kanada’dan, irlanda’ya, katalonya’dan mısır’a kadar dünyanın pek çok ülkesine yerleşmiş abhaz aileler bulunmaktadır, bunlardan biri de benim ailemdir.
abhazlar birbirine dil ve kültür bağlarıyla kenetlenmiştir, aralarında din birliği yoktur. abhazya’da yaşayanların tamamına yakını hristiyan ve yerel inanışlara sahiptir. türkiye, ürdün gibi ülkelerde yaşayanlar müslümandır.
dünyanın neresinde olursa olsun geleneklerine sıkı sıkıya bağlı bir halktır, toplumla ve doğayla ilişkilerini düzenleyen sosyal normlara “apsuara” adı verilir.
en yerleşik ve yaygın gelenekleri:
* aynı soydan gelen ve aralarında akrabalık bağı bulunanların (anne ve baba her iki taraftan da) daha önce hiç görüşmemiş olsalar bile evlenmesi yasaktır.
* her ailenin özel arması, sembolü vardır.
* çok genç yaşlarda evlilik yasak seviyesinde ayıplanır, yaygın ve ideal evlilik yaşı 25-40 yaş aralığıdır. görücü usulü vb. yoktur, flört, tanışma, anlaşma gençlerin en doğal hakkıdır, herkes ailesinin ve toplumun bilgisi dahilinde, romantik arkadaşlık yaşayabilir ve bu arkadaşlara sevgili veya flört anlamında “kaşen” denir, kim kimin kaşenidir bilinir, yolun sonu; birlikte yaşama ve evliliğe çıkmazsa saygıda kusur etmeden ayrılınır.
* evli kadınların kendi soyadını kullandığı ve ölünceye kadar soyuyla anıldığı, dünyanın ilk ve tek halkıdır. tanıtılırken x’in eşi, karısı, gelini vb. sıfatlar kullanılamaz. x’lerin kızı (xpha) şeklinde tanıtılır.
* selamlaşma bir zorunluluktur. kesinlikle el öpme, eğilme gibi bir gelenek yoktur, bir abhaz asla el öpmez. ben de yaşamının büyük bölümünü türkiye’de geçirmiş biri olarak; büyükanne, büyükbaba dahil hiç kimsenin elini öptüğümü hatırlamıyorum, türk yaşam tarzında görmüş olsak da büyüklerimiz bu tür davranışlara asla izin vermedi.
* ortama yeni biri katıldığında, genç yaşlı, kadın erkek ayırt etmeksizin; mutlaka ve kesinlikle ayağa kalkılır.
* eşi benzeri görülmemiş bir konuk ağırlama ve konukseverlik geleneği hakimdir.
* yerel, özgün ve lezzetli yemekleri, içkileri ve özellikle apsny şarapları, müzikleri, dansları, eğlenceleri, herkesin kendi yaş grubu ile katıldığı etkinlikleri ile çok sosyal bir halk olan abhazlarda, tüm yaşamın ve apsuaranın temeli saygı ve nezakettir.
* doğa adeta dokunulmaz ve kutsaldır ki yerel inanışlarda; gerçek anlamıyla kutsaldır, çocuklar bu bilinçle yetiştirilir, ağaca, toprağa, denize, dağa zarar vermek asla kabul edilmez ve affedilmez. hiç bir can diğerinden daha az veya fazla değerli değildir, yaşama saygı ilk öğrenilendir, abhazya; “canlar ülkesi” olarak bilinir.
güzel geleneklerini yaşatan abhazlar dünyanın neresinde olursa olsun, ufacık özgün bir davranışı veya selamı ile birbirini mutlaka tanır ve dünyanın geri kalanı buna çok şaşırır :))
şahsımın da başına defalarca gelmişliği vardır, en son (pandemi öncesi) toronto’da arkadaş grubuyla coşup eğlenirken, mekanın en uzak köşesinden farketmiş, yürüyüp gelmiş bir soydaşın; “apsuuaaa????” diye sorması, benim de “yeeeyyyy sarapsuvaa” dememle boynuma sarılması bir olmuştu.
dönüş yolunu, ekibin ısrarlı “soydaşın seni nasıl tanıdı?”sorgusuyla geçirmiş, ser verip sır vermemiştim : ))
işte öyle bir halktır abhazlar