evrim herkesin bildiği gibi artık kanıtlanmış bir kanundur. teori olansa, nasıl olduğunun açıklanmaya çalışılmasıdır.
bu yazı, temel olarak richard dawkins'in kör saatçi isimli kitabının farklı bir örnekle anlatılması ve özetlenmesi olarak yorumlanabilir.
"görünenin tersine, doğadaki tek saatçi fiziğin amaçsız kuvvetleridir, yine de bu kuvvetler çok özel bir biçimde düzenlenmiştir. gerçek bir saatçi öngörü sahibidir: geleceği hayal eder; zembereklerini ve dişlilerini, aralarındaki bağlantıları planlar. oysa, darwin'in keşfettiği ve tüm yaşam biçimlerinin varoluşunu ve bir amacı varmış gibi görünmesini açıkladığını artık bildiğimiz, kendiliğinden, bilinçsiz, kör sürecin, yani doğal seçilimin hiçbir amacı yoktur. doğal seçilimin aklı ve düş gücü yoktur. doğal seçilim geleceği planlamaz; geleceği görme yetisi yoktur; öngörüsü yoktur. doğal seçilim hiçbir şey göremez. doğal seçilimin doğanın saatçisi olduğu söylenecekse, bu saatçinin kör olduğu da eklenmelidir."-richard dawkins.
ben örneğimi dawkins'in kullandığı kör saatçi tanımından yola çıkarak, kör bir bilgisayar oyuncusu üzerine kuracağım.
6 yaşında bir çocuk düşünelim. bu çocuğun gözleri görmüyor ve bilgisayar oyunları hakkında hiçbir bilgisi yok. çocuğun bilgisayarın açılışıyla birlikte zor seviyede call of duty gibi bir oyunun senaryo kısmını bitirmesi ne kadar olasıdır? belirtmeliyim ki çocuğun oyunu bitirebilmek için sınırsız süresi vardır. ve ayrıca, bizim amacımız hakkında da en ufak bir fikri yoktur. yani ondan ne istendiğini bilmemektedir.
ilk aşamada çocuğu bilgisayar başına oturttuğumuzda, çocuğun ilk yapması gereken şüphesiz ki bilgisayarın açma tuşuna basmak olmalıdır. bilgisayarı açması gerektiğini bilmeyen çocuk sadece rastgele hareket ederek bir süre sonra bilgisayarın açma tuşuna basabilir. sürenin sonsuz olduğunu unutmayalım. daha sonra yapması gerekenler sırayla; masaüstünde oyunun kısayolunu bulmak ve oyunu başlatmaktır. tabii ki bu aşamada çocuk yanlış klasörleri açabilir ya da oyunu açması gerekirken çok farklı bir komut gerçekleştirebilir bilgisayarda. ama sürenin sınırsız olduğu yerde kesinlikle bir süre sonra oyunu açmayı başaracaktır. bu esnada klavyeye ve fareye rastgele ve sürekli olarak bastığını düşünüyoruz. oyunu açmasına kadar olan aşamalar çocuğun yapması gerekenlerin çok büyük bir bölümüydü ve çok fazla zamanını aldı. çünkü artık ihtimaller çok daha fazla azalmış durumda oyunu bitirebilmesi için. bu aşamayı ayrıca evrimdeki kambriyen patlamasına örnek olarak gösterebiliriz.
rastgele seçimlerle oyunun senaryo modu da açıldıktan sonra çocuğun yapması gerekenler tüm rakiplerini öldürerek bölümleri birer birer geçmesi ve son bölümde başarıya ulaşmasıdır. bu süre içinde çocuğun yaşayabileceği binbir türlü senaryo vardır. ileriye gitmesi gerekirken geriye gidebilir ya da düşmanına ateş etmek yerine havaya ateş edebilir ve düşmanı bu sırada onu öldürebilir. öldükten sonra her şeye en baştan başlaması gerekmez ve oyun bu yönüyle doğaya çok fazla benzer. evren de takılı kaldığı yerde tüm süreci baştan başlatmak yerine diğer seçenekleri denemeye başlar. çocuk kayıtlı olduğu bölümden tekrar canlanarak yoluna devam eder. tabii ki çocuğun bunlar hakkında en ufak bir fikri yok. hala bilmiyor neyin doğru, neyin yanlış olduğunu. yaptığı şey sadece devam etmek. doğru seçimleri yaptığı sürece sonuca yaklaşacak. her hatasında ise tekrar baştan başlamayacak biraz önce belirttiğimiz gibi.
şimdi çocuğun oyunun sonlarına yaklaştığını düşünelim. ne kadar süre geçtiği önemli değil. milyar yıl da geçmiş olabilir. bu sırada oyun odasına başka bir gözlemci giriyor. çocuğun 6 yaşında ve kör olduğunu, buna rağmen çok zor bir oyunun son aşamalarına geldiğini görüyor. gözlemcinin ne kadar süre geçtiğini bilmediği bir durumda, oyunu oynayanın başkası olduğunu ya da çocuğun kontrol edildiğini düşünmesi çok normaldir. ancak gözlemciye ne kadar süre geçtiği hakkında bilgi verilirse olasılıkları kafasında canlandırarak ne kadar olasılık dışı görünse de böyle bir şeyin mümkün olabileceğini görecektir.
bu durumda, zaman kavramından bağımsız olarak gözlemcinin çocuğun kontrol edilmesiyle çocuğun rastgele ve bilinçsiz seçimler yaparak oyunu bitirmesi arasında hiçbir fark göremeyecektir.
bunu günümüz kavramlarına uyarlarsak: 14.5 milyar yılda bilinçsiz bir doğal seçilim tarafından bir insanın oluşmasıyla, kör bir çocuğun karmaşık bir oyunu bitirmesi arasında en ufak bir fark yoktur. eğer tanrı'yı doğanın saatçisine benzetirsek, kör bir çocuk olması ve hiç var olmaması arasındaki fark nedir?