Adının Muhammed olmasına rağmen, lakabı olan alparslan ismiyle duymaya alışık olduğumuz büyük selçuklu devleti'nin ikinci hükümdarıdır. Devletin kurucusu olan tuğrul bey'in oğlu olmaması sebebiyle, kardeşi çağrı bey'in oğlu olan alparslan tahta geçmiştir. Kaynaklarda çok iyi at bindiği ve at üzerinde ok atma konusunda epey maharetli olduğu sıklıkla zikredilmektedir.
Babası ve amcası zamanında temelleri atılan devleti, maddi ve manevi olarak çok daha ileriye taşımıştır. Ardından gelen sultan melikşah'ın selçuklular devleti'ne en parlak dönemini yaşatmasının en mühim sebeplerinden birisi de kendisinin bıraktığı mirastır. 1071 malazgirt zaferiyle birlikte anadolu'da türk nüfusunun artması adına, komutanlarına anadolu'da fetih yapma ve beylik kurma imkânı sunmuştur. Fiilen anadolu'da herhangi bir kapı açmamış olsa da, soyut anlamda pek çok kapının açılmasına önayak olmuştur.