eyalet sisteminden kim neden korkuyor bilmiyorum ama yakın gelecekte böyle bir şey görünmüyor endişesi olmasın. bu sistem yönetimi kademelendiren bir sistem. esasında coğrafya ve nüfusun fazla olduğu ülkelerde işe yaraması da muhtemeldir. merkezi idarenin yetki ve sorumluluklarının bir kısmını beş on vilayeti bir araya getirerek bunların yönetiminden sorumlu birimlere aktarması devletin idari yükünü hafifletir. idari teşkilatlarda kademelendirme sorun çözücü bir yöntemdir. nasıl bir genel müdürle tüm personelin arasında müdürler ve şefler varsa devletin başı ile vatandaş arasında bir kademe daha olması ilişki hiyerarşisi içinde daha çözüm odaklı bir sistem olabilir. bunun işlemesi merkezi yönetimin yetki ve sorumluluklarının ne kadarını ne koşullarda aktaracağına bağlıdır. iyi de olabilir, kötü de olabilir.
biz şimdilik bunun tam tersi yönde ilerliyoruz. bir süredir ilerlediğimiz yol merkezi yönetimin yükünü ağırlaştıracak şekilde işliyor. tam tarihini hatırlamıyorum. 1990'ların ortalarına kadar türkiyede 67 vilayet vardı. sonra bazı illeri bölüp bölüp yeni iller yaptılar. kaç oldu aklımda tutamıyorum. ondan sonra referandum yapıp parlementer sistemden başkanlık sistemine geçtik. böylece aradan tbmm gibi bir kademeyi kaldırdık. sonuç iyi mi oldu kötü mü oldu siz karar verin. tbmm bu günkü gibi yetkisiz bir birim değilken valiler illerinin sorunlarını ilin milletvekillerine aktarıp parlementoda gündeme getirme olanağına sahipti. şimdi hepsi ayrı ayrı merkezi otoriteye ulaşmak zorunda.
eyalet sistemi deyince sıkça örnek verilen bir abd var. amerikan eyalet sistemi burada olabilecek eyalet sisteminden farklıdır. çünkü amerika birleşik devletleri bağımsız devletlerin birleşmesiyle kurulmuştur ve her birinin kendi iç hukuk sistemi vardır. bir federasyondur. bunların üstünde de bir federal yönetim yer alır. filmlerde gördüğümüz fbi mesela her birinin kendi kolluk kuvveti bulunan eyaletlerin birden fazlasını ilgilendiren durumlarda devreye giren federal bir kolluk kuvvetidir ve her bölgede yetkilidir. ayrı ayrı devletleri birleştirilerek oluşturulan bir eyalet sistemi geçmişinde* eyalet sistemi bulunan bir ülke için rol modeli alınamaz. eyalet sistemine geçmek gibi bir konu gündeme gelirse ki hiç ihtimal vermiyorum, sistem merkezi otoritenin kademelendirilmesi şeklinde kurulur. mevcut koşullar altında kimsenin sahip olduğu yetkileri kısmen dahi olsa kimseye devredeceği yok. aksine tek elde toplanıyor bütün yetkiler.
son olarak devletin gündeminde olmayan bir konuyu bizim burada tartışmamız aşırı fantastik bir olay. konu gündeme gelse bile bize soracaklarını da sanmıyorum.