büyük iskender'e mağlup olan Ahameni* Şahı 3. Darius'un komutanlarından olduğu rivayet edilen İranlı (med, part, pers vs.) Aturpat'tan ismini alan ülkedir. Yönetim merkezi Ecbatana, modern hemedan, olan Media satraplığının kuzeyinde yer aldığından ve Med kabilelerinin ilk doğal yayılım alanlarından olduğundan ötürü Büyük İskender fetihleri sonrası media atropatene olarak anılan bölge, günümüzdeki Azerbaycan topraklarının yanı sıra aslında, İran sınırları içerisinde yer alan ve bazen güney azerbaycan olarak bilinen, güç merkezi tebriz kenti olan alanı da kapsamaktadır. Turistik tanıtımlarında "land of fire" olarak sunulması da aslında ismine ve tarihine bir atıf sebebiyledir. Komutan Aturpat'ın ismi, Eski Farsça "Ateş Muhafızı" anlamına gelmekte ve yönetimi kendisine bırakılan bu topraklar da Atrpatakan, "ateş muhafızları" olarak bilinmiş, bölge mecusilik ve mazdeizm'in (mazdekizm ile karıştırılmasın) de en büyük etki alanlarından birisi olmuştur. Bu durum, Doğu Roma imparatoru heraklius'un Gazaka şehrindeki ateş tapınağını yıkarak, Kudüs'ten yağmalanan gerçek haç ve sair Hıristiyan emanetlerinin bir nevi intikamını almasına kadar devam etmiştir. Zaten sonrasında, süratli şekilde gelişen İslam fetihlerinde halifelik topraklarına katılmıştır.
İslam etki alanında da bölge sık sık, dağlarla çevrili geniş bir düzlüğe sahip olmasından faydalanarak, genelde heterodoks akımların doğuş yerlerinden birisi olarak dikkat çeker. Azerbaycan'ın ulusal kahramanlarından, babek hürremdin ve şah ismail gibi karakterlerin çıkış coğrafyasıdır. Son derece dağlık bir coğrafyayla çevrili bir bölgede, sahip olduğu geniş düzlükler Oğuz akınlarının da en büyük hedeflerinden birisi olmuş, bölgenin etnik yapısı aslında erken sayılabilecek bir tarihte hızlıca Türkmen bir karakter kazanmıştır. Günümüzde de, Türkiye ve Türkmenistan'la birlikte, Türkik halkların Oğuz kolunu teşkil eden bireylerin üç bağımsız cumhuriyetinden birisidir. Azeri kelimesi, özünde bölgenin otokton kafkas halklarından hemen sonra bölgeye yerleşen İrani toplulukların adı olarak kullanılsa da, şu anda Azerbaycan vatandaşı Oğuzlar için de kullanılan bir üst kimlik halindedir.