erik erikson'ın öne sürdüğü sadece çocukluk dönemini değil bebeklikten yaşlılığa kadar olan bütün zamanları kapsayan gelişim kuramı. 8 aşamadan oluşur ve her aşamanın bir krizi vardır, bu krizleri aşmak bireyin psikolojik gelişiminde kritik öneme sahiptir.
1. aşama: temel güvene karşı güvensizlik* bebeğin ilk 1-1,5 yaşına kadar olan dönemidir. bebek bu süreçte anne sütüyle besleneceğinden dikkati de ağız çevresindedir.
bebek bu süreç içinde özellikle annesine güven duymayı onunla iletişimde olmayı öğrenir. ancak karşılığında annesinin olmadığı durumları anksiyeteye kapılmadan atlatabilmeyi de öğrenmelidir. yani çocuk bir nevi kendine güvenmeyi de öğrenir. anne figürü için de erikson bir nevi aynı şeyi söylemiş. annenin de kendine güvenmesinin önemli olduğunu. çünkü kaygılı bir anne bu kaygıyı çocuğa da bulaştırır.
bu dönemde tuvalet eğitimi önemlidir. çocuk kendini kontrol etmeyi öğrenir, sadece tuvalet konusunda değil birçok farklı motor beceri konusunda da.
çocuk kendi bağımsızlığını kazanabilmelidir, anne babanın çocuk üzerinde aşırı korumacı davranması önerilmezken çocuğun da "hayır" kelimesini öğrenmesi gerekir.
çocuk artık kendini daha rahat ifade edebilmekte, bazı ihtiyaçlarını da kendisi çok daha rahat karşılayabilmektedir. bu dönemde çocuğun ilgisi genital bölgededir. kendisininkini veya arkadaşlarınınkini merak etmesi normaldir. çocuğun meraktan kaynaklanan bu gibi davranışları karşısında azarlanması yanlış olur.
ayrıca bu dönemde oidipus kompleksi'nin özellikleri de fazlaca yer kaplar. çocuğun kendi cinsiyetinde olan ebeveyni taklik etmesine, örnek almasına yönelik olan davranışları girişimcilik sayılırken, oidipus kompleksinin kendisi yani aynı cins ebeveyni bir rakip olarak görmek suçluluğu beraberinde getirir.
bu dönemde çocuk yeni beceriler edinmeye devam eder. bir şeyler başarmanın, kendi "endüstrisini" kurmanın tatmin edici bir his olduğunu fark eder. başarma hissi bu dönemde çok önemlidir.
bu dönemde çocuk bir kimlik edinmek ister ve bu yolda kendine bir rol model edinebilir. bu rol model annesi, babası ya da çok sevdiği bir şarkıcı vs olabilir. belli gruplara katılabilir, kendisini oraya ait hissetmek, güçlü görünmek ister. bu dönemdeki birisi için dış görünüşü de çok önemlidir.* not:*
6. aşama: yakınlığa karşı izolasyon* 19-20 yaşından yaklaşık 30 yaşına kadar olan yetişkinlik dönemidir.
kişinin bir işe girdiği, bir aile kurduğu zamanlardır.* yani yakın ilişkiler kurmaya başladığı, belli bir sosyal çevre edindiği dönemdir, aksi de izolasyon oluyor tabii.
belirtmek gerekir ki burada erikson'a göre iki kişinin çift olarak beraber sağlıklı bir ilişki kurması ikisinin de kendi kimliğini sağlıklı ve güçlü bir biçimde oturtmuş olmasına bağlıdır.
sadece çift olmak için değil, kişinin kendi psikolojik gelişimi için bu evrede bir önceki dönemin karmaşalarından arınmış, sorunlarını çözmüş olması önemlidir.
üretkenlik hem kişisel gelişim, topluma katkı sağlamak gibi kaygıları içerir hem de üremek ve çocuk sahibi olmakla ilgili kaygıları. kişi yaptığı şeylerle kendinden sonraki nesile katkı sağlamış olmak ister, kendine dönüp baktığında bunu görememesi durağanlığa sebep olabilir.
bu dönemde yaşanmış olan hayat gözden geçirilir. iyi bir hayat yaşadığına inanmak ve bundan huzur duymanın karşısında hayatın boşa harcanmış olduğu düşüncesi vardır.
...
erikson'ın gelişim kuramından insan psikolojisinin ne kadar karmaşık olduğunu ve doğduğumuz andan öldüğümüz ana kadar olan tüm ilişkilerimizin bizim için ne kadar önemli olduğunu bir kez daha görebiliriz. belli bir yere kadar çocuk yetşitirmenin ve ebeveynlerin etkisinden bahsedebiliriz ve her dönemde kişinin bir öncekini ne kadar sağlıklı tamamladığının önemi bir kez daha karşımıza çıkar.
