anarşizmin en iyi analizini yapmış kişi ünlü filozof pyotr kropotkin'dir. genellikle birey temelli olan bu ideoloji, karl marx'ın sosyalizmden komünizme geçiş teorisi ile pek fazla uyuşmaz. anarşistler devletin hemen yok olmasını savunurlar ama marksistler devletin bir süre daha devam etmesini ve onun ardından komünal düzene geçilmesini savunur. ve daha birçok yerde anarşizm ve marksizm teorik olarak çelişirler... sosyalizm ile anarşizm arasında ki farkları en net ve yalın bir biçimde josef stalin yorumlamıştır.
anarşizm mi? sosyalizm mi? kitabından kesit; ''marksizm ve anarşizm, her ikisi de, mücadele arenasına sosyalizm bayrağı altında girmelerine rağmen, bütünüyle farklı ilkeler üzerine kurulmuşlardır. anarşizmin temel taşı, bireydir. [anarşizmin] öğretilerine göre, [bireyin] kurtuluşu, yığınların, [yani] kolektif vücudun kurtuluşunun baş koşuludur. anarşizmin öğretilerine göre, birey kurtulmadıkça, yığınların kurtulması olanaksızdır. buna uygun olarak, sloganı, "her şey birey için"dir. oysa marksizmin temel taşı yığınlardır. [marksizmin] öğretilerine göre, [yığınların] kurtuluşu, bireyin kurtuluşunun baş koşuludur. yani, marksizmin öğretilerine göre, yığınlar kurtulmadıkça, bireyin kurtulması olanaksızdır. buna uygun olarak, sloganı, "her şey yığınlar için"dir. açıktır ki, burada, sadece taktikler üzerine anlaşmazlık değil, biri diğerini reddeden iki ilke bulunmaktadır.''