tüm orta dünya vatandaşları içinde en yetenekli ve en bilge büyücü. bilgisini ve sanatçılığını elfler bile kıskanırmış.
zaten ismi de "yetenek insanı" anlamına geliyor. haliyle sauron'a karşı kurulan ak divan'ın da başkanı olmuştur kendisi.
kendisi "düşmanımı tanırsam onun zayıf noktalarını bilirim, o halde sauron gibi karanlık büyülerde ustalaşmam gerekir" deyip karanlık taraf hakkında ne var ne yok öğrenmeye başlamıştır. haliyle bir süre sonra karanlık bilginin esas kaynağı sauron'a bulaşmak zorunda kalmıştır. sauron'u yeneyim derken, sauron'un kölesi haline gelmiştir.
sauron'un kölesi olmadan önce ise kimsenin merak etmediği, hatta merak etmek bile istemediği rhun'a iki mavi büyücü ile seyahata çıkar. burası pek tatmin etmemiş olacak ki sonra tekrar batıya döner kendisi.
ak divan kurulunca ilk önce galadriel "gandalf başkan olsun" der ama gandalf görevi reddeder. saruman da "zaten benden başkası da yakışmazdı başkanlığa" der ve başkanlık koltuğuna oturur.
tabii saruman'ın iq puanı 10000'lerde falan gezdiği için konsey üyelerinin hepsini çözer. kimin ne zaafı vardır bilir. içten içe de gandalf'ı kıskanır. onun pipo içtiğini öğrenince, saruman da pipoya başlar.
halbuki yetenekli, bilgenin de bilgesi bir adamsın. ne diye mal mal kıskançlık triplerine giriyorsun?
daha sonra isengard'a çöker resmen. "ya ben işte gondor'u temsil ediyorum burada" falan der ama adam aslında çok stratejik bir noktayı kapmıştır. saf gondorlular da "lan nasılsa kuş uçmaz, kervan geçmez bir yer. verelim gitsin" demişlerdir.
halbuki insan bir araştırır "dur hemen teslim etmeyelim belki bize lazım olan şeyler vardır" diye. gondorluların bu iş bilmezliği yüzünden bir palantir parçası saruman'ın eline geçer.
bu arada da gandalf sauron'un dol guldor'a yerleştiğini öğrenir. saruman, ak divan'ı toplar ve sauron'a karşı harekete geçer.
lakin saruman "bence sauron'un üstüne çok gitmeyelim. nasılsa adamın derdi tek yüzük. sauron yüzüğü ele geçirsin, biz de ikisini birden yok ederiz." diye düşünmektedir. tabii bu planını çok dile getirmemektedir. ama gandalf da saruman'ın sauron'a karşı mücadeledeki gönülsüzlüğünden şüpheye düşer.
ak divan dol guldor'a saldırınca sauron da mordor'a yerleşir ve burada krallığını ilan eder. saruman da ara ara sauron'u palantir'den dikizlemeye başlar. ama saruman bilmemektedir ki kendi kibrini sauron pek bir güzel kullanmaktadır.
aslında bir teoriye göre (ben de mantıklı buluyorum) saruman'ın en başından beri amacı yüzük ve sauron'u aynı anda yok etmekti ve bunun için de yüzüğün sauron'a geçmesini istiyordu. haliyle adama "kötü" demek çok da doğru değil gibi. ama işte hatası bu planını çevresine anlatamamak (zira sauron adamın amacını öğrense saruman'ın planı boşa gidecek. ama bence sauron da "lan bu büyücü benimle ittifak kurdu da çok da güvenmiyorum şerefsize" demiştir).
bu planlar dahilinde gandalf'a da "gel bebeğim, sauron'la ittifak olalım" demiştir. ama gandalf da reddetmiştir. lakin saruman'ın gözden kaçırdığı bir detay grima solucandil olmuştur. bu şerefsiz nazgul'e "lan bu saruman var ya, sizden her şeyi saklıyor. yüzüğün shire'da olduğunu da söylemedi size." demiştir. haliyle sauron "biliyordum bu şerefsizin bir haltlar karıştıracağını" demiş ve sonra da nazgulleri shire'a yollamıştır.
nazguller de saruman'ın aslında kendilerinden ve sauron'dan çok şey sakladığını fark etmiş ve böylece saruman ne isa'ya ne de musa'ya yaranabilip kulesinden düşüp ölmüştür. ama sadece bedenen. zira kendisi mandos'un salonları'nda yaşamaktadır malum düşüşten sonra. ama gandalf gibi tekrar dünya'ya dönmesi yasaklanmıştır.
tolkien bu karakter üzerinden neler anlatmak istedi kim bilir? adam aslında çok bilge ve yetenekli ama "1 koyup 3 alacağız" derken (onu da kendi kendine söylüyor zaten, kimse bilmiyor saruman'ın planını) 3'ün 1'ini alıyor.