karar alma sürecinde, gelecekten beklenen kazançlar yerine, geçmiş deneyimler ve ödenen bedellerin kararı belirlediğini öne süren teoridir. Umut teorisi olarak da anılır. İsmini aldığı “concorde” uçak, sesten hızlı bir uçak yapma amacıyla başlatılmış 7 yıllık bir çalışmanın ürünü. Çalışma oldukça maliyetli olmuş; üretilen uçak da pahalı yakıtı ve düşük kapasitesi ile tam bir hayal kırıklığı olmuş. Yine de denemeler ve bu uçağa yapılan yatırım devam etmiş. Özetle projenin başarısız olduğu aşikar olsa da, yapılan yatırımın boşa gitmemesi için, yeni yatırımlara devam edilmiş. Concorde yanılımı, hayatın her alanında karşımıza çıkan bir duruma işaret ediyor: açık büfe kahvaltıya gittiğinizde tok olduğunuz halde yemeye devam etmeniz (çünkü bir sürü para vermişsinizdir), çoktan bitmiş bir ilişkiyi sürdürmekteki ısrarınız (çünkü o kadar zamandır emek vermişsinizdir), kar getirmediği aşikar bir işi sürdürmeye çalışmanız (çünkü bütün varınızı oraya yatırmışsınızdır)... Teori, ekonomide “parayı batırma yanılımı” olarak geçiyor. Mantığı aynı, diyelim ki aynı gün ve satte üç filme biletiniz var, biri 2 lira, biri 5 lira, diğeri de 15 liralık salonlarda. Gideceğiniz Film, büyük olasılıkla filmin kalitesi ya da tarzından bağımsız olarak en pahalı olandır, çünkü onun için ödediğiniz bedel daha büyüktür ve “neden boşa gitsin” düşüncesi sizi yönlendirir. Üstüne biraz düşününce pek çok kararımızı bu şekilde verdiğimizi fark edebiliriz. Bence hem iyi hem de kötü bir dürtü bu. Spora başladığımda üç aylık paket alırım, çünkü bir ay sonra sıkılacağımı bilirim. parasını ödediğim için kendimi gitmek zorunda hissedeceğimden sıkılsam da gitmeye devam ederim. Motivasyonum spordan keyif almak değil, parayı boşa harcamamaktır ama neticede bu dürtü sağlığım için faydalı bir sonuç doğurur. Öte yandan asla bitiremeyeceğim bir yemeği sırf parasını ödediğim için bitirmeye çalışmak hem sağlıksız beslenmeme hem de kilo almama neden olur. Concorde yanılımının duygusal kararlarımızda da etkili olduğu düşünülüyor. Duygusal kararlarda temel motivasyon, yalnız geçmiş bedeller değil, aynı zamanda geleceğe dair umut beslemek. Zaten “umut teorisi” ismi buradan geliyor. Verilen emek, harcanan zaman, yapılan duygusal yatırım kadar, bu emek, zaman ve yatırımın harcandığı insana dair, problemlerin çözüleceğine, birşeylerin değişeceğine dair umut beslemek. Concorde yanılımı bir teori ve hakkında yapılan çalışmalar oldukça yetersiz. Evrimsel kökenlerine dair çalışmalar olsa da onlar da henüz yeterli değil. Yine de kendinizi tanımak ve bazı davranışlarınızın kökenlerini keşfetmek için sunduğu bakış açısı dikkate alınmaya değer. Kaynak başka bir kaynak