Ekonomim geldi biraz ahkam keseyim. Son 1-2 gunde dolar asiri degerlendi de nooldu.
Aslinda bugun hicbirimize birsey olmadi. Yani soyle ki eger yarin yurtdisina tatile gitmiyorsan, birisine dovis borcun yoksa hicbirsey olmadi. Ama bugun olmadi yarin cok fena seyler olacak.
Simdi daha geri gidelim, amerika gibi, ingiltere gibi, rusya gibi kismen almanya gibi ulkeler kuvvetleri olcusunde ileriye donuk kullanmak uzere baska ulkelerin devlet tahvillerini alirlar. Burada gercek amac yatirim degildir, tabi faizi yuksek ulkelerden gelir de elde ederler fakat esas amac bigun lazim olursadir. Burada alinan tahvil miktarini oyle 3-5 diye dusunmeyin milyar dolarlik alimlardir. Lazim oldugu zaman bu tahviller bozduruluz ve o ulke para birimi degersizlestirilir. Yakin zamanda rusyaya yapilmisti simdi aynisi bizim basimiza geldi. Simdi bunu bize operasyon yapiyorlara baglamayacagim ama bu kadar hizli deger kaybinim baska iktisadi aciklamasi yok kitaplara gore. Sadece bi cesit doviz karsisinda deger kaybi olsaydi baska seyler soylenebilirsi fakat baktiginizda dolar euro yen altin uganda bilmemnesi... hepsi karsisinda deger kaybetmis demekki piyasaya turk lirasi girmis.
Peki elin oglu niye boyle birsey yapar. Kendi ulkesini korumak icin. Eskiden turkiyeden 5 dolara aldigi seyi simdi 3 dolara alicak aradaki kendi para biriminden elde ettigi gumruk vergisi kaybini de gumruk vergisini arttirarak kapatacak. Eskiden celikten 5 dolar gumruk vergisi alirken bugun mal bedeli distugu icin daha az alacakken vergi oranini arttirip yeni 5 dolar alacak.
Gelelim bize ne olcak, cok basit anlamda bugun hicbi bok olmayacak. Markette, raflarda, stokcularin ellerindeki, her turlu urunler (gida, tekstil, hirdavat, otomobil...) bitip de yeni urunler alirken olan olacak. Eskiden italat maliyeti 5 lira olan pirinc artik 10 lira olacak. E bu fiyat artisi beraberinde ne getirecek, enflasyon, enlfasyon ne getirecek, yuksek faiz o ne getirecek fiyat artisi.... iste boyle bir sarmala girip %200 enflasyonlara cikabiliriz. Cikariz demiyorum ama kitaplar boyle ongoruyor bu durumu.
Sonuc olarak bu olay sonrasi ne oldu, su oldu ki sen ben gibi dar ve orta duzey geliri olan kisiler uzun bir muddet (uzundan kastim 3-4 sene) ev gibi, otomobil gibi yuksek meblagli ve kredi kullanilarak alinan urunleri satin alamayacagiz. E ithalat maliyetleri arttigi icin fakirlesecegiz, e paramiz degersizlestigi icin daha az alabilecegiz...daha ne olsun.
Peki ne yapmali, kitaplar diyor ki bu gibi buyuk resesyonlar, krizler, develuasyonlar zamani kisisel harcamalari asgari limitlere indimeli, gereksiz harcamalardan kacinmali, eldeki yatirimi korumali, uzun vadeli borca girilmemeli. Yani sunu diyor, eldeki telfon tablet bilgisayari uzun bi muddet daha kullanin, cok fazla gezip tozmayin, kimseye borclanmayin, elde avucta birseyleriniz varsa muhafaza edin.