çin kaynaklarında 匈奴 imleriyle belirtilen halk. türk tarihyazımında hunlar olarak geçen kavimdir.
han hanedanı bu kavimle savaşmaktan bıkmış ve bolca prenses ve hediye göndererek saldırılardan korunmaya çalışmıştır.
tabii prenses gönderen tek taraf han tarafı olmamıştır. xiongnu halkı da kızlarını ileri gelen saray mensuplarıyla evlendirip yavaş yavaş saraya hakim olmaya başlamışlardır.
bu sebeple her iki taraf da uzunca bir süre birbirleriyle çatışmaya girememiştir.
işte sıkıntı da buradadır. zira savaş her ne kadar harcama getirse de, aslında ekonomiye de hareket getiren bir şeydir. yıllar boyu süren xiongnu-han ittifakı, han tarafına stagflasyon olarak yansımıştır. bunun sonucunda da feodalizm almış başını yürümüş, han topraklarında kanun dinleyen kalmamıştır.
bunun üzerine han hanedanından imparator wu* 40000 süvari toplayarak bunları xiongnu halkının sınır köylerine salmış ve xiongnu ordusu gobi çölü'nün kuzeyine çekilmiştir. tabii bu durum han ordusunu merkezden uzakta bırakmış ve lojistik problemlere sebep olmuştur. han ordusunun 140000 atından geriye 30000 tane at ancak çin topraklarına geri dönebilmiştir.
bu olaydan sonra han ve xiongnu orduları sürekli çatışma halinde kalmış ve xiongnu ordusu han topraklarının kuzeyinde tekrar üstünlüğü ele geçirmişlerdir.
mö 1. yüzyılın ortalarına doğru huhanye ve kardeşleri arasında taht kavgası çıkınca, huhanye de çin imparatorundan destek istemiş ve çinliler de kabul etmiştir. huhanye'nin diğer kardeşleri de kendi hanlıklarını kurmak isterlerken çinlier tarafından öldürülmüşlerdir.
huhanye çin desteği ile lider olunca, çinliler tarafından vergiye bağlanmış ve çin tarafından vasal statüsünde görülmüştür. bu da aslında xiongnular için bir gerilemedir. çünkü önceden han imparatoru ile xiongnu lideri eşit statüdedir. üstüne bir de huhanye, han imparatoruna "sizin evlatlığınız olabilir miyim?" diye sormuş ve seviyeyi daha da düşürmüştür. xiongnular bu sebeple xin hanedanı, han hanedanı'nı devirene kadar pek güçlü olamamışlardır. ama zamanla çinlilerin şehirlerini ele geçirecek kadar güçlenmeye başlamışlardır.
günümüzdeki genetik çalışmalar, avrupa hunlarıyla xiongnuların aynı genetik yapıyı taşıdıklarını desteklemektedir. ayrıca tengri inancına sahip olmaları da xiongnu halkının hunlarla aynı inanca ship olduğunu göstermektedir.
ayrıca orhun yazıtları'nda kullanılan alfabenin temelleri de yine bu halk tarafından atılmıştır.
bu arada xiongnu, pinyine göre /şioŋnu/ şeklinde okunmakta. ama sanırım antik çince'de biraz daha farklıymış. /khun/'a benzer şekilde okunduğu söylenmekte.