türkiye'de çalışmalarını cinsel eğitim tedavi ve araştırma derneği (cetad)'nin yaptığı, dsm5 kriterlerince cinsel sapkınlığın katagorize edildiği maddelerden oluşan hastalıklar silsilesidir.
pedofili, frottörizm, egzibisyonizm, mazohizm, voyörizm türleri vardır.
çapı çok geniş olan, cinsel sapkınlıkları tek başlık altına almak için ortaya atıldığı düşünülebilecek terim.
"neye göre sapkınlık?", "hangi toplumun kriterlerine göre cinsel sapkınlık?" gibi sorular doğuruyor bende. kendimce biraz araştırdım. bulduklarımı özetleyeyim size de:
- yunanca "para" ve "philia"'nın birleşmesinden oluşmuş. para (beside) "yanında, -e beraber", philia (love) "arkadaşlık, aşk" anlamlarına geliyor. birisi sizden bi' şey istediğinde "başımla beraber" diyorsunuz ya, parafili de "aşkla beraber" gibi bi' anlama geliyor bana. "aşktan ötesi" bile denebilir (her yerde yazıyor, kaynak vermeye gerek duymadım).
- cinsellik teriminden ziyade, psikoloji terimi olarak kullanılıyor çünkü parafilik davranışların kökeninde hiperseksüalite, saldırganlık ve suça meyil gibi katmanlar olduğunu söyleyenler var. bunları da psikolojinin altında değerlendirmek gerektiğini düşünüyorlar (başkent üniversitesi'ndeki psikoloji bölümüne bağlı bir bülten olan pivolka'da 2012'de yayınlanmış bir makale bu konuda iyi bir örnek olabilir).
- yukarıdaki makalede ve birçok kaynakta da yer aldığı gibi, bir cinsel davranışın parafiliye dönüşmesi için belli kriterler var. ilk kriter, insan dışındaki nesnelere cinsel ilgi ama bunun sadomazoşizm ile değerlendirilmesinde büyük sorunlar çıkıyor tabii. o yüzden bu kriterlerin hepsinin bir çerçeve oluşturmak için üretildiğini düşünüyorum. diğer kriter, kendini ya da başkasını acı çektirmek/aşağılamak ve bundan cinsel haz duymak. sadomazoşizm parafili oldu artık, evet. ayrıca nekrofili ve zoofili de işin içinde ama hukuki boyutu bir kenara bırakıldığında, tecavüz de bir parafili haline dönüşebiliyor. diğer kriter, çocuklarla cinsel ilişki kurmak, ki zaten pedofili artık parafilinin tam merkezinde yer almış oluyor. çocukları kriter olarak belirleyince "karşılıklı rıza içermeyen cinsel ilişki" de arkasından geliyor. bu da tecavüzün bittabi bir parafili olduğunu çerçeveliyor. davranışsal bozuklukların sonuçlarının parafiliye kayma ihtimali ve bunun getirebileceği sorunlara dair daha geniş bir çerçeve de gerektiğini düşünen apa** ilk kez 1952'de diagnostic and statistical manual of mental disorders'ta* (kısaca dsm) "sosyopatik kişilik bozukluğu" başlığında parafiliyi tanımlıyor. who** bu dönemde parafiliyi halen bir çerçeve içine almış değil. 2022 itibariyle dsm-5-tr var. 2013'te yayımlanan dsm-5 ile ilgili iyi bir özet şurada , ilgilenirseniz bi' göz gezdirin. ayrıca, dsm-5'in pedofiliye bakış açısına buradan , dsm-5'e göre parafili ve suç işleme eğilimi bağlantısını özetleyen bir makaleye de şuradan ulaşabilirsiniz (ilk link archive.org üzerinden anca açılıyor, o yüzden öyle verdim). türkçe kaynak isterseniz de, bartın üniversitesi psikoloji bölümü öğretim üyesi nesrin duman hocanın 2018'de yayınlanan ve sadece parafililerin dsmlerde nasıl değerlendirildiğini kıyaslayan müthiş makalesini buradan okuyabilirsiniz.
benim okuduğum kısımlardan özetle, dsmlere göre parafili, sosyopatik kişilik bozukluğunun alt kolu olarak çerçevelendirilmiş, ardından çerçevesi daraltılarak bir sebep-sonuç ilişkisi kurulmuş.
- sadece cinsel sapkınlık kısmı değil, "rıza gösterme" mevzusu da bence problemli. tepki veremeyecek ya da verse bile etken olan insana etki edemeyecek bir engelli insan düşünün. ona karşı her türlü cinsel davranış tecavüz olarak görülüyor, di' mi? tecavüz de parafiliyse, engelli bir insanla cinsel birliktelik parafili kriterlerine girmiş oluyor. bu noktada, hayvanların ve eşyaların tepki göstermemesi ve/veya gösterdikleri tepkinin insanlar tarafından anlaşılmaması onaylanmış oluyor. yani, engelliyle cinsel ilişkinin "rıza" kıstasını hiçbir zaman bilemeyeceğimiz için parafili çerçevesini de anlayamıyorum ben. belki fazla düşünüyorumdur, bilmiyorum.
- çorap koklayarak tahrik olmak, kırbaçla dövülürken orgazm olmak, karşı komşusunu röntgenlerken mastürbasyon yapmak, toplum içinde teşhircilik yapmak, tecavüzün bir adım gerisinde bulunan fortçuluk*, nekrofili, pedofili gibi örnekleri var. bazı çerçeveler hariç olmak üzere (rıza mevzusunun karşılık beklemesi; beklediğinde bile "no means no" mottosunun sadomazoşizm gibi örneklerde rıza çerçevesine alınamayacak kadar belirsizleşmesi ve belki de "no means yes" sınırlarına kadar girmesi), bunların tamamının parafili içine girdiğinden kuşkum yok.
yan okuma: doktoralı birçok bilim adamının katkı verdiği 10 küsur sayfalık şu makale de nefis. parafilik düşünce ve davranışların benzerleriyle karşılaştığında neler olabileceğini üniversite öğrencileri üzerinden anlatıyor. bence tam arşivlik. ilginizi çekerse, bi' göz gezdirirsiniz gene.