bir kavmi doğru yola yönlendirmek adına allah tarafından görevlendirilmiş olan kişi. kur'an-ı kerim'de 25 peygamberin ismi geçer. ama her topluluğa peygamber gönderildiği de kur'an'da belirtilmiştir.
Şeklinde üç kelimenin birleşmesinden oluşmuştur. doğrudan Türkçeye çevirdiğimizde: seyahat ederek önüne gelen herkese bir şeyler anlatmaya çalışan kişi, şeklinde tanımlayabiliriz.
Tanrının kullarıyla dolaylı yoldan konuşmak için gönderdiği aracı/elçi kişilere verilen isimdir. İstisnasız hepsi erkektir. Ve çok önemli bir nokta var.bakın burası önemli. Çoğu peygamber anne babasız ya da anne babasından ayrı yaşamıştır. Çünkü kişiyi tanrı kendisi için yetiştiriyor ve ona destek çıkıyor. Bir nokta da şu ki bazı peygamberler fakir halk içinden alt tabakadan seçilmiştir. Amerikan filmlerinde olan beklenen kişinin çelimsiz zayıf ve güçsüz olma durumu gibi.
içerisinde yer aldığı toplumu ve oradan ulaşabildiği herkesi uyarsın diye vahiy alan kişiye denir.
tüm peygamberlerin mevcut toplumsal kalıpları yıkmak, değer önceliklerini değiştirmek için gönderildikleri için, bu anlamda, devrimci oldukları söylenebilir.
daha özelde islam'da peygamberlik anlayışı incelemeye değerdir. benim en çok dikkatimi çeken iki husus var.
ilki, islam dünyasındaki algının aksine, kuran'da peygamber aşırı yüceltilmiyor ve muhammed'in (aslında bütün peygamberlerin) sadece bir beşer olduğuna vurgu yapılıyor. peygamberler arasında bir üstünlük sıralamasına da gidilmiyor.
ikincisi, yine islam dünyasındaki algının aksine, kuran'da, değil din adamlarına, peygamberlere bile zorlama yetkisi verilmemiş tam tersine bu konuda çok ciddi uyarılar var.
bu konularda kuran'da pek çok hüküm bulunuyor ancak bir kısmını aşağıda aktarıyorum:
1. peygamberin beşer olduğuna yönelik bazı ayetler:
''de ki: "ben sadece sizin gibi bir insanım. ilahınızın bir tek ilah olduğu bana vahyediliyor. o halde şaşıp sendelemeden ona yönelin ve ondan af dileyin. vay haline ortak koşanların!'' (fussilet 6)
''de ki: "ben, resuller içinden bir türedi değilim! bana ve size ne yapılacağını da bilmiyorum. bana vahyedilenden başkasına da uymam! Ve ben, açıkça uyaran bir elçiden başkası da değilim." (ahkaf/9)
“de ki: "ben de sizin gibi bir insanım; tanrınızın bir tek tanrı olduğu bana vahyolunuyor. kim rabbine kavuşmayı arzu ediyorsa iyi iş yapsın ve rabbine (yaptığı) ibadete hiç kimseyi ortak etmesin.".” (kehf/110).
“ey peygamber! de ki: ben size, allah’ın hazinelerine sahibim, demiyorum; gaybı da bilmiyorum; bir melek olduğumu da iddia etmiyorum. Ben sadece bana vahyedilene uyuyorum. de ki: hiç görmeyen ile gören/körü körüne iş yapan ile vahye tabi olan bir olur mu? siz hiç düşünmüyor musunuz?” (enam/50)
2. peygambere insanları inanmaya çağırmaktan öte (zorlama, baskı, cebir vs) herhangi bir yetki verilmemesine ilişkin bazı ayetler:
''yine de yüz çevirirlerse artık sana düşen, açık bir tebliğden başka şey değildir.'' (nahl 82)
''artık uyar/düşündür! çünkü sen bir uyarıcı/düşündürücüsün. Üzerlerine musallat bir despot değilsin (gaşiye 21-22)
''dinde baskı-zorlama-tiksindirme yoktur. doğru bilgiye dayalı eriş, bozuk bilgiye dayalı sapıştan açık bir biçimde ayrılmıştır. her kim tâğuta sırt dönüp allah'a inanırsa hiç kuşkusuz sapasağlam bir kulpa yapışmış olur. kopup parçalanması yoktur o kulpun. allah, hakkıyla işiten, en iyi biçimde bilendir.(bakara /256)
''imdi, onları tehdit ettiğimiz (cezanın) bir kısmını ister sana (daha hayatında) gösterelim, isterse (ondan önce) senin ölümünü takdir edelim: unutma ki sana düşen yalnızca tebliğ etmektir; (onların) hesabını görmekse sadece bize düşer.'' (rad 40)
biz onların neler söylediklerini çok iyi biliyoruz. Sen onların üstüne bir zorba değilsin. O halde, benim tehdidimden korkanlara sadece Kur'an'la öğüt ver.(kaf 45)
yahudi ve hristiyan teolojisinde kutsal ruh'tan aldığı vahyi insanlara ileten kişi. içinde bulunduğu halkı uyarmakla birlikte, geleceğe dair haberler de verirler.
türkiye'de peygamber olarak bilinen çoğu eski antlaşma karakteri aslında yahudi ve hristiyan inançlarına göre peygamber değildir. mesela ibrahim, musa, davut gibi karakterler peygamber değildir. ama yeremya, daniel, yeşaya gibi karakterler peygamberdir.
kutsal metinlerdeki peygamberlerin insanlardan pek de farkları yoktur. hatta zaman zaman tanrı'ya isyan etmişlerdir. ama yine de tanrı'ya bir şekilde itaat etmişlerdir. mesela yeremya, çok depresif bir kişiliktir.
israil kralları, kendilerini uyaran peygamberleri pek umursamamışlardır. örneğin yeşaya peygamber ortadan ikiye ayrılarak öldürülmüştür. yeremya da babil tehlikesine karşı yahudileri uyarmasına rağmen kral tarafından dinlenmemiş (üstüne bir de kralın çevresi alay ediyor kendisiyle) ve yeremya da pes etmiştir. bu sebeple de yahudilerin sürgüne gidişini görmek zorunda kalmıştır.
kutsal metinlerde peygamberler sadece erkeklerden çıkmamıştır. kadın peygamberler de bulunur. ayrıca yine peygamber olmak için dini konuları çok iyi bilmek gibi şartlar da yoktur. tamamen tanrı'nın bir çağrısıdır.
hristiyanlık inancında peygamberlik hala devam etmektedir.
katolik kilisesi'nde peygamberler ortaya çıktığı zaman episkoposlar tarafından teşhis edilirler. son dönemlerde peygamberlik görevinde bulunmuş ünlü katoliklerden birisi rahibe teresa'dır. o da peygamberlik çağrısı aldığı zaman episkoposuna gidip ilk önce onun onayını almıştır.
elbette sıradan bir kilise üyesi bile zaman zaman peygamberlikte bulunabilir. bunu bazen biz de anlamıyor olabiliriz ilk başta. ama böyle şeyler de oluyor zaman zaman.