bosna-hersek'te 1992-1995 yılları arasında yaşanan savaş. yugoslavya'nın dağılması sürecinin bir parçasıdır. hatta aliya izzetbegoviç bile "böyle bir savaş olmasını bekliyordum" demiştir. ama ummadığı şey, sırpların etnik temizliğe girişmesidir.
savaşın başlangıcı bana çok ilginç geldi. sanki biraz birinci dünya savaşı'nın başlamasına benzer bir şekilde başlamış gibi.
bosna-hersek'in bağımsızlık referandumunu izleyen günlerde, 1 mart 1992 tarihinde gerçekleşen bir düğünde, bir boşnak sırp gelinin babasını vurmuş ve böylece savaşın fitili ateşlenmiştir. boşnakların düğünü basma sebebi ise, düğünün yapıldığı yerde sırplara ait bayrağı görmeleriymiş.
düğünü basan kişinin de mafya lideri olması, sırpların "boşnaklar bizi ortadan kaldırmak istiyor!" demesi için bahane oluşturmuş ve sırplar düğün gecesi ellerinde silahlarıyla sokağa dökülmüştür.
boşnaklar da kendilerini korumak için paramiliter güçlerlyle sokağa çıkmış ama izzetbegoviç'in emriyle hazırda bekleyip herhangi bir aksiyona girmemiştir.
böylece olayı izleyen günlerde saraybosna sırpların ve boşnakların kendi koridorlarına sahip olduğu bir bölge haline gelmiştir. boşnaklar şehrin merkezini, sırplar şehri çevreleyen tepeleri almıştır.
bunun üzerine de yugoslav ordusu duruma hakim olmak için saraybosna'ya girmiş ve general milutin kukanjac, radovan karadzic ile aliya izzetbegoviç'in arasını yapmaya çalışmıştır. ama general kukanjac'ın anlattığına göre, ikisinin arasındaki gerilim o kadar yüksekmiş ki birbirlerine gireceklerken kukanjac kavgayı ayırmış. general kukanjac'ın da araya girmesiyle 3 mart 1992 tarihinde yugoslav ordusu bosna-hersek'in güvenliğini eline almış. izzetbegoviç durumu onaylasa da, karadzic bunu onaylamamış "nasılsa slobodan milosevic de bosna'ya savaş açar" deyip gizliden gizliye savaş hazırlıklarına devam etmiştir.
bu olayların ardından slobodan milosevic de hırvatistan lideri franjo tudjman ile konuyu ele almış ve tudjman milosevic'e bosna'da federal bir yapı kurmanın ülkedeki 3 etnik halk olan boşnakları, hırvatları ve sırpları memnun edeceğini söylemiş. ama sonra sırpların ayrılıkçı olmaları sebebiyle bu federal yapı isteği sonuca ulaşmamıştır. böylece sırplar ve hırvatlar neretva nehri'nin kuzey kıyıları boyunca cephe oluşturmaya başlamışlardır.
milosevic de "yarın bir gün bosna-hersek uluslararası arenada tanınır. biz o sebepten ellerimizi kirletmeyelim" diyerek yugoslavya ordusu'nu bu savaşın dışında bırakır. ama ordudaki sırpları toplayarak bosna'ya gönderir. başına da karadzic'i koyar. ayrıca daha önce hırvatistan ve slovenya'da da terör estirmiş olan vojislav seselj ve faşist ordusunu da bosna'ya kaydırmıştır. seselj'in faşist ordusu zaten etnik temizlik konusunda hırvatistan'da deneyim kazanmıştır. o sebeple de pis işleri bu orduya yaptırırlar.
sırpların artık açıktan boşnaklara saldırması üzerine 4 nisan 1992'de izzetbegoviç, televizyondan halka seslenir ve etnik kökeni ne olursa olsun herkesi bosna'yı korumaya çağırır. bunun üzerine 5 nisan 1992'de saraybosna halkı sokaklara barış sloganları atmak için dökülür. ama sokağa dökülen halk hem izzetbegoviç'e hem de karadzic'e karşıdır. bu da karadzic'i rahatsız eder ve gösteriyi sabote etmek için sırp milliyetçileri sokağa salar. bu milliyetçiler göstericilerin üzerine ateş açar ve ortalık karışır. göstericilerden 6 kişi ölür. göstericilerin üzerine ateş açan keskin nişancılar mevzilendikleri otelde tutuklanırlar. bunun üzerine karadzic saraybosna'yı terk edip sırpların mevzilendikleri dağa çıkar. tepelerden saraybosna üzerine top atışı başlar. bu noktadan sonra sırplar bosna'nın bölünmesi için harekete geçer ve böylece savaş başlar.
savaşta en talihsiz olan kesim sırp bölgelerine dağılmış olan ve bosna ile sırbistan sınırı arasında bulunan boşnak yerleşim yerleridir. bu yerleşim yerlerinde sırplar etnik temizliğe girişirler. seselj'in anlattıklarına göre, katliamlarda sadece kendi birlikleri yer almamış sırbistan'ın seçkin polis ve ordu birimleri de milsoevic'in emriyle katliamlar yapmıştır. kimsesiz kalan boşnaklar kendi imkanlarıyla köylerini ve şehirlerini korumaya çalışmışlardır.
birleşmiş milletler'in ortama dahil olmasıyla, sırp paramiliter güçler yaptıkları katliamı legal kılıflara sokmaya çalışırlar. uluslarası kamuoyunun olaylara geç tepki gösterme sebebi de bundandır. ortada katliam olmaktadır ama bir şekilde her şey de kılıfına uygundur. daha savaşın başlarında 2000'e yakın sivil bu kılıfına uydurulmuş katliamlarda öldürülmüştür. sokaklar kim tarafından öldürüldüğü belli olmayan cesetlerle dolup taşar. müslüman şehri olan zvornik'te müslüman kalmaz. seselj'e göre tüm bu katliam emirleri belgrad'dan verilmiştir, ama milosevic suçlamaları kabul etmemiştir.
sonuç olarak 20. yüzyıl katliamlar çağı olmuştur. 20. yüzyılın kapanışı da katliamlarla olmuştur.