osmanlı imparatorluğuna karşı halkı savunan devrimci ozandır. kendisini idam eden hızır paşayı bir yetimken bulmuş ve kendisi büyütmüştür. zannımca buradaki mana, yaşam içinde en büyük kötülükleri, en büyük iyilikleri yaptığınız insanlardan bile görseniz iyilikten ve insanlıktan asla umudumuzu kesmememizdir.
''iyi niyetten kaybetme'' diye bir olay yoktur. eğer bir insan iyi niyetinden kaybettiği türü bir ağlama içindeyse bilin ki yola çıkarken içinde kozmik ve karmaşık çirkin niyetleri vardır.
pir sultan abdal, halkıyla birlikte, osmanlı devletine karşı giriştiği onurlu mücadeleyi kaybetmiştir. kendisini en adi aşağılık taktiklerle yenen kişi zaman içinde bir osmanlı paşası olmuş olan manevi oğlu hızır paşadır.
hızır paşa, pir sultan abdal'a dar ağacına çıkartmadan önce der ki;
-içinde şah geçmeyen tek bir şiir yazarsan seni asmayacağım.
büyük halk şairinin, bu teklif karşısında yazdığı son şiirdir;
karşıdan görünen hey dost ne güzel yayla bir dem süremedim vallah giderim böyle ala gözlü pirim pirim sen himmet eyle ben de bu yayladan hey dost şaha giderim
eğer göğerüben hey dost bostan olursam şu halkın diline hey dost destan olursam kara toprak senden senden üstün olursam ben de bu yayladan hey dost şaha giderim
alınmış abdestim hey dost aldırırlarsa kılınmış namazım hey dost kıldırırlarsa sizde şah diyeni hey dost öldürürlerse ben de bu yayladan hey dost şaha giderim
pir sultan abdal'ım hey dost dünya durulmaz gitti giden ömür ömür geri dönülmez gözlerimde şah yo-lundan ayrılmaz ben de bu yayladan hey dost şaha giderim
asıl adı haydar olan hazret, alevi kültüründe önemli bir yere sahip yedi ulu ozandan biridir. muhalif bir duruşu olmuştur hep. kendi dergâhında yetiştirdiği hızır, pîrinden müsaade alarak dergâhtan ayrılır, seneler ardından paşa olur ve sivasa tayin edilir, geri döner. dinlediğiniz kaynağa göre değişen bilgilere göre dönem alevilerin devlete ihanet ettiği iddia edilen dönemdir. hızır paşa asilik ettiğini düşündüğü halk üzerinde otoriteyi sağlamlaştırmak adına baskıyı artırır, vergileri artırır. pîr ise deyişlerine nefeslerine devam eder. hızır paşa pîrini sürgün eder, sürgünden dönünce de uslanmadığına hükmetmiş olacak ki hapse attırır. velhasıl pîrine 'merhamet' etmeye karar verir, huzuruna çağırtır içinde şah adı olmayan bir şiir söyle ki seni salayım der. pîr sultan başlar meşhur şiirine;
"hızır paşa bizi berdar etmeden açılın kapılar şaha gidelim siyaset günleri gelip yetmeden açılın kapılar şaha gidelim."
paşa sinirlenir, asın der bu asiyi, pîrini. infaz günü gelir, elleri zincirli götürülür dar ağacına. hızır paşa ibret olsun diye olacak, taşlayın der bu asiyi. insanlar ne edeceklerini şaşırır bir yanda kendi canları bir yanda pîr sultan. can korkusu, taşlamaya başlarlar. pîr sultan aldırmaz vücuduna isabet eden taşlara, yüzünde bir tebessüm. kalabalığın içinde müsayibini görür, alevi kültüründe yol arkadaşı demektir. eli varmaz ali babanın taş atmaya, elindeki gülü atar. o ana kadar kayıtsız kalan pîr sultanın ağzında yine meşhur şu dizeler dökülür;
" pir sultan abdalım can göğe almaz haktan emr'olmazsa rahmet yağmaz şu ellerin taşı bana hiç değmez ille dostun bir tek gülü yaralar beni"
pir sultanın boynuna ilmek geçirilir, rivayete göre bir fırtına kopar, ortalık toz duman. fırtına dinince bir bakarlar pîr sultan yerinde yok. seneler geçer. şehirlerde pîr sultanı gördüklerini söyleyenler çıkar ama denilenler hep rivayet, pîr sultan abdal sırra kadem basar.
"Acıma yetime gelir hoppidi hoppidi oynar seninle" atasözünü haklı çıkaran bir hayat yaşayan ve "dönen dönsün" adlı ezberlemekten onur duyduğum birkaç eserden biri olan (sadece şiir demekle yetinmek istemiyorum) manifestonun yazarı olan ozan.
"Koyun beni hak aşkına yanayım
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan
Yolumdan dönüp mahrum mu kalayım
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan
Kadılar müftüler fetva yazarsa
İşte kement işte boynum asarsa
İşte hançer işte kellem keserse
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan
Birgün olur ulu divan kurulur
Suçlu suçsuz gelir orada dirilir
Piri olmayanlar anda bilinir
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan
Pir sultanım arşa çıkar ünümüz
O da bizim ulumuzdur, pirimiz
Hakka teslim olsun garip canımız
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan"