-
bir gölge oyunu.
oyun, tasvir olarak adlandırılan birtakım şekillerin arkadan ışıklandırılan "hayal perdesi"ne yansıtılması ile oluşur.
oyunun temel tipleri karagöz ve hacivat'tır.
oyunun oynandığı alana "küşteri meydanı" denir. -
karagöz'ün vücut bulmuş hali, orta oyunu'ndaki "kavuklu"dur. -
Gölge oyunu ile özdeşleşen karakter. Hacivat adı anılmadan karagöz denince akla gölge oyunu gelir.
Türk halkı karagöz sever, kendine daha yakın bulur. Parti kursa ona oy verir. hacivat parti kursa sonsuza dek muhalefet kalır. tuzsuz deli bekir parti kursa karagözün yedeği olur.
Gölgelerde oyun oynanır, hayalbaz kimdir sorgulanmaz. -
Gölge oyunundaki eşcinsel karakter.
Hamamda civan nigar ismindeki bir eşcinsel erkek ile basıldığı, erkeklik organından ip ile bağlanarak çekildiği ile ilgili evliya çelebi'nin seyahatname isimli eserinde geçer:
Kaynak:
karagoz.org.tr/...
www.osmanlimedeniyeti.com/...
ikinci bağlantıda, günümüz Türkçesi ile sadeleştirilmiş haline yer verilmiş:
-- spoiler --
"Nigar adındaki genç taze delikanlı, hamamda Karagöz ile birlikte çırılçıplak yakın ilişki halindedir. Civan Nigar'ın ününü bilen Gazi Boşnak, hamamı basar ve Karagöz'le Civan Nigar'ı suçüstü yakalar. Karagöz'ü çıplak bir halde, erkeklik organından iple bağlayarak dışarı çıkarır."
-- spoiler --
-
son karagöz oynatıcılardan hayali küçük ali lakaplı muhittin sevilen tarafından bilinen oyunları derlenerek kayda alınmıştır. bu çalışma 1969 yılında kitap haline getirilerek milli eğitim bakanlığı tarafından yayınlanmıştır. www.nadirkitap.com/... -
diplodus vulgaris. solungaçlarının hemen arkasında yer alan siyah lekeleri nedeniyle karagöz olarak anılan bir olta balığı. -
İzmaritgillerden, 25-30 santimetre uzunluğunda, enli, boz renkli, beyaz etli bir balık (Sargus sargus). -
Deve derisinden veya mukavvadan kesilip boyanmış insan biçimlerini beyaz bir perde üzerine arkadan ışık vererek yansıtma yoluyla oynatmaya dayalı bir gösteri oyunu. -
Bu oyunda halk görüşünü ve duyuşunu veren kimse. -
Güldürüp eğlendiren kimse. -
Eski bir halk oyunudur. Anonim halk edebiyatının alanına girer.
Ustasına "hayali veya hayalbaz", ustanın yardımcısına "sandıkkar", oyun sırasında şarkıları okuyan kişiye "yardak", def çalan kişiye de "dayrezen" denir.
Oyunun giriş(mukaddime), muhavere, fasıl ve bitiş olmak üzere 4 bölümü bulunmaktadır.
Giriş bölümünde, " göstermelik" adı verilen oyunun konusuyla alakalı olmayan bir görüntü perdeye yansıtılır.
Limon ağacı, vak vak ağacı gibi görüntülerden oluşan göstermelikten sonra "nareke" adında düdüğün öttürülmesiyle perde açılır.
Hacivat bir semai söyleyerek oyuna girer.
Muhaverede, karagöz ve hacivat'ın konuşmalarının olduğu kısım bu kısımda birbirlerine sallamaya başlarlar.
Fasılda, tuzsuz deli bekir, laz, arap, acem vs. Gibi ikincil tiplerle yaşadıkları olaylar perdeye yansıtılır.
Bitişte, karagöz yaptığı hatalardan dolayı seyirciden özür diler ve bir sonraki oyunun nerede yapılacağını söyler.
Sonra karagöz hacivat'ı döver, hacivat da "Yıktın perdeyi eyledin viran, Yetişip sahibine haber vereyim heman " sözünü söyler ve perde kapanır.
-
İslam dünyasında 11. Yüzyılda oynanan haline hayal-i zili (gölge hayali) adı verilmiştir.