Hami-sami dil ailesinin Arami dilinden ortaya çıkmış olan bir dildir. M.ö. 2000 hatta 3000’lere dayandırılan bu halk hakkında ilk somut veriler m.ö. 14. Yüzyıla dayanmaktadır. Aramilerin farklı inanç yapılarından sıyrılan ve Hristiyanlığı benimseyen arami bir grubun lübnan'daki sur şehrinde ikametinden hareketle kendilerini m.s. 1-2. Yüzyıl itibariyle suryani olarak ayrıştıran ve tanıtan bir halkın konuştuğu dildir. Tarih boyunca mardin, urfa, Adıyaman, Gaziantep ve hatay civarında konuşulmuştur. ticaret merkezlerinin geçiş güzergahında olduğu için oldukça yaygınlaşmıştır. islamiyetin doğuşu ve bölgeye hakim olmasıyla beraber hızlı bir şekilde etkisini kaybetmiştir.
Hz. İsa’nın kullandığı dil olduğu kesin olmasa da bu yönde çeşitli sağlam görüşler olduğu kabul edilmektedir. Bu yüzden Hristiyan inancının temel kaynaklarının çoğu bu dille yazılmıştır. Ortadoğu Süryani-ermeni Ortodoks kilisesinde dini ayinler hala bu dil ile yapılmaktadır. Yok olmak üzereyken 4. Metropolitlik durumuna yükseltilen Adıyaman mor petrus mor pavlus kilisesi metropolitliği, hem bu dilin hem de süryani kültürünün(kaldıysa) yaşatılması konusunda önemli bir adım olmuştur.
mor petrus mor pavlus kilisesi yıllarca Ermenilerin örgütlendiği yer olduğu gibi garabet bir düşüncenin ürünüyle şehirdeki tüm Hristiyanlar ermeni olsun veya olmasın yerli halk tarafından çeşitli baskılara maruz bırakılmıştı. Şehirde tek süryani’nin kalmasıyla(yıllarca Adıyaman eski çarşıda ayakkabı tamirciliği yapmıştır. Tüm şehir tarafından tek güvenilir insan olduğu konusunda ahali tarafından ortak kanaate varılmıştır. 80’lerden sonra doğanlar pek bilmezler.) Süryanilik, Süryanice gibi kavramlarla karşılaşan halk hurafeleri bırakıp farklılıkların bizleri zenginleştireceği düşüncesini benimsemesiyle saygı duymayı seçmiştir. Geç de olsa güzel bir gelişmedir.