yakın zamana kadar tüm ortodoks kiliselerinin takip ettiği kilise. tapınmalarda dil olarak koini yunancası kullanır ki bu da incil'in ve isa mesih zamanındaki tevrat'ın dilidir.
şimdi diyeceksiniz ki "nasıl ya, tevrat ibranice değil mi?". evet, aynen öyle. ama gerek yahudilerin "abiler bakın sokakta küfür ettiğimiz dili tapınakta kullanıyoruz, çok ayıp oluyor" şeklindeki düşünceleri hem de büyük iskender'in fetihleri sağolsun bölgede bir yunan kültürü esintisi olmuştur. zaten yahudiler de zamanla aramice'yi sokakta kullanmaya başlamış ve en sonunda romalılar da bölgeye inince isa mesih'in çarmıhındaki yazı 4 farklı dille yazılmıştır.
işte bu sebeple ortodokslar katoliklere hafiften yukarıdan bakarlar, "biz incil'in yazıldığı dili kullanıyoruz olm, size ne oluyor?!" diyerek. ama adamların davranışlarına bakıyorsun, hristiyanlıktan çok politik sebeplerle hareket ediyorlar. en son zaten rus ortodoks kilisesi'nin, rum ortodoks kilisesi'ne "sen ukrayna kilisesi'ni tanıyorsan ben de seni tanımıyorum o zaman" demesi, neredeyse her ülkede ayrı bir ortodoks kilisesi olması vs de bunu kanıtlar niteliktedir. ayrıca istanbul'da herhangi bir kilisenin apostolik olmaması da cabası. her şey dil değil sonuçta.
genelde bu kiliseye "doğu kilisesi", katolik kilisesi'ne de "batı kilisesi" derler. sebebi de roma'nın ikiye bölünmesi.
roma ikiye bölünse bile, batı ve doğu kiliseleri filioque tartışması çıkana kadar aynıydı. zaten döneme ait latince tapınma müzikleri ve yunanca tapınma müzikleri aşağı yukarı aynı.
tüm episkoposları eşit olarak gören kilise. ama yine de "eşitler arasında birinci" diyerek istanbul'daki episkoposu bir nevi son sözü söyleyen merci olarak görürler.
katolik kilisesi ise roma episkoposunu (papa oluyor bu da) bir nevi başkan olarak görürler. bunun sebebi katolik kilisesi'nin ilk papa olarak petrus'u görmesidir ki zaten rum ortodokslar da nova roma ortaya çıkana kadar bunu kabul ediyorlardı. hatta ortodoks diye bir mezhep bile yoktu.
bu sebepten ötürü rum ortodoks kilisesi zamanla dil ve konum farklılığı gibi sebeplerle birden fazla bağımsız yapıya ayrılmış ama bir şekilde aralarındaki bağı koparmamışlardır.
ta ki, rusya'nın ukrayna üzerindeki çıkarlarıyla istanbul'daki episkoposun görüşleri çakışana dek.
