psikolog bertram forer tarafından tanımlanmış bir olgu. barnum etkisi denilen şey ise şuymuş: hani, gazetelerin astroloji köşelerinde falan burçlarla ilgili bir sürü şey yazılır. yay burcu kadını şöyle olur; akrep burcu erkeği böyle olur vs. yazılanlar spesifik gibi görünen ama genellikle ortalama şeylerdir. yani misal, 'aslan burcu erkekleri, haksızlığa tahammül edemezler.' gibi, okuyan tüm aslan burcu erkeklerinin, 'aaa aynı ben!' diyebileceği bir ifade. yalnız sorun şu ki, bu sadece aslan burcu erkekleri için değil tüm burçların erkekleri, hatta tüm burçların kadınları için de söylenebilecek bir tanımlama. işte forer de, böyle yuvarlak tanımlamaların olduğu bir metin hazırlamış ve, deneklerine vermiş. 'bu metni okuyun ve size ne kadar uyduğunu belirleyip, 1 ile 5 arasında oylayın.' demiş. denekler metni okuyup, metni kendilerinin karakter özelliklerine uygunluğuna göre oylamışlar. oy ortalaması 5 üzerinden 4,26 çıkmış. yani, deneklerin büyük çoğunluğu, kendilerine verilen metnin büyük oranda kendilerini yansıttığını düşünmüşler. oysa, denekler rastgele seçildiği gibi, metin de alelade tanımlamalardan ibaretmiş. misal, 'insan ilişkilerinde dürüstlüğe çok önem veririm. yalana tahammülüm yoktur. hakkım yendiğinde çok üzülürüm. karşı cinsten güzel birini gördüğümde dikkatimi çeker. kavunu çok yersem şişkinlik yapar...' gibi, alelade ifadelermiş.
'peki bu duruma niye barnum etkisi deniyor?' derseniz, bu durumu sosyal hayatta, iş için kullanan kişi de phineas taylor barnum adlı bir amerikalıymış. bu eleman amerikalı bir işadamıymış. aslında tam işadamı da değil. bir çeşit şarlatan da denebilir. insanları manipüle etme alanında adeta bir guruymuş. bir sürü iş yapmış. sirk falan işletmiş. iletişim alanında da epey bir mesai harcamış. amerika'nın dört bir tarafında para karşılığı çeşitli gösteriler yapmış. bir nevi, mete yarar, yaşar hacısalihoğlu, hakan bayrakçı gibi herbokologmuş. 'her dakika yeni bir enayi doğar.' diye de ünlü bir lafı varmış.