ansiklopedist denis diderot'nun başına gelen tuhaf bir olay sonucu ortaya çıkan etki.
denis diderot iflas etmek üzereyken rusya'nın kraliçesi yekaterina alekseyevna tarafından borçları ödenir ve bir de yüklü miktarda para verilir kraliçe tarafından.
bunun üzerine de dostlarından birisi bir gün kırmızı bir sabahlık hediye eder kendisine.
diderot sabahlığı giyince "lan sabahlık iyi de bu masaya da bununla oturulmaz ki..." der ve yeni bir masa alır.
bu sefer de "bu masa odaya uymadı" der ve evini tamamen değiştirmeye kalkar. haliyle yine eski çulsuz haline geri döner.
en sonunda da "yaptığım işi s***" der ve bu konu üzerine "eski sabahlığımdan kopuşumun üzerine pişmanlıklar" adında bir deneme kaleme alır.
çoraba ayakkabı, ayakkabıya pantolon, pantolona gömlek, gömleğe ceket, cekete kravat, kravat şapka derken tüm detaylar birbirine uyumlu olsun derken ihtiyaç dışına çıkarak kişinin kendini zarara uğraması ve detaylar sebebiyle/uyumu yakalamak takıntısıyla daha kötü bir hale düşmesine sebep olan etkidir.
satın aldığımız her şeyin; tamalayıcı bir istek yaratması ve bizi yeni şeyler almaya itmesi duygu durumudur.
olay; bir arkadaşının diderot'a şık bir robdöşambr* hediye etmesi ile başlar. yeni giyisisi ile çalışma masasının başına geçen diderot, masanın ne kadar eski, yıkık, dökük göründüğünü fark eder. odasına göz gezdirdiğinde eski ve çirkin görünen tek şeyin çalışma masası olmadığını düşünür ve kitaplık, masa, koltuk, halı... her şeyin değişmesi, yenilenmesi gerektiğine karar verir.
ilerleyen zaman içinde pişmanlık duygusuyla dolup taşan diderot'un, yayınladığı bir makalesinde;
"eski eşyaların efendisi iken yeni eşyaların kölesi oldum" demesi ile "diderot etkisi" bir psikoloji fenomenine dönüşür.
günlük yaşamda; aldığı çoraba uysun diye tepeden tırnağa kiyafet yenileyen, tüm evi kapı paspası aldığı için değiştiren insanlar görmemiz mümkündür.
şahsımın da lise yıllarında, uyduruktan bir sırt çantası için; deri etek + mont+ postal ve bilimum aksesuara, tüm birikimini harcamışlığı olmuştur*
fransız düşünür diderot'nun başından geçen olaydan sonra böyle adlandırılmış olan durumdur.
yakın arkadaşının kendisine hediye ettiği robdöşambr kendisini alışveriş manyağı diyeceğimiz ruh haline bürümüş; şık hediyenin verdiği etki ile çoğu eşyasını yenilemiştir.
bu etki diderot etkisi diye adlandırılmıştır.
tabi ilerleyen zamanlarda eski eşyalarını özleyip, pişmanlığını bir makale ile dile getirmiştir.