babil ve asur mitolojilerinde önemli bir yeri olan, bitki, ağaç, ekin, bahar güneşi ve dolayısıyla bereket tanrısı. ningishzida ve etuda'nın oğlu. iştar'ın bazen oğlu, bazen kardeşi, sevgilisi ya da eşi, uruk şehrinin lideri. Tammuz hem mısır mitolojisindeki osiris, hem yunan mitolojisindeki persephone ve adonis hem de Japon mitolojisindeki izanagi ve izanami ile benzerlikler taşır.
iştar ve tammuz miti, kendisinden önceki sümer miti dumuzi ve inanna ile benzerdir. iki mit arasındaki ana fark dumuzi, yeraltı dünyasına yolculuk ettiğinde ortaya çıkar. öfke içindeki inanna, kendisi yerine sevgilisinin alınması için iblislerle anlaşır. tammuz ve iştar mitinde ise keder içindeki iştar, tammuz'u yeraltı dünyasından kurtarmayı dener.
Efsaneye göre bir yaz günü fani tammuz, iştar’ın kollarında can verir. Keder içindeki tanrıçanın sevdiğini geri getirmesinin tek yolu ölüler dünyasına gitmesidir. Yer altı dünyası aralu’nun yedi kapısından da girivermesine izin verilmez. İştar öyle sinirlenir ki aralu’nun tüm kapılarını kırıp ölümü serbest kılacağına dair tehditler savuşturur. Bunun üzerine aralu’nun tanrıçası ve aynı zamanda iştar’ın kız kardeşi olan ereshkigal yedi kapının her birinde ayrı birer şart koşar. bekçi, ilkinde iştar’ın tacını, ikincisinde küpelerini, üçüncüsünde kolyesini, dördüncüsünde göğsündeki süslerini, beşincisinde kemerini, altıncısında bilekliklerini, yedincisinde de giysisini alıverir. Böylece iştar savunmasız bırakılmış olur çünkü üzerindeki her şey iştar’a efsunlu bir korunma ve güç sağlamaktadır. Ereshkigal, kız kardeşini karanlığa hapseder. iştar’ın dünyaya verdiği mutluluk, neşe, bereket son bulur. Çok geçmeden iştar’ın yokluğunu fark eden diğer tanrılar ea’dan bu kötü durumu sona erdirmesini isterler. Ea da hadım edilmiş ölümlü ashushu’yu yaratır. Asushu, aralu’ya gidip ereshkigal’i ayartır ve yaşam suyunun bulunduğu keseyi alıp iştar’a verir. Yeniden canlanan iştar yeryüzüne döner. Daha sonra tanrılar ereshkigal ile pazarlık yaparlar ve ashuhhu karşılığında tammuz’un yılın yarısını iştar ile geçirmesinde karar kılınır. Böylece yılın yarısı güneş ve bereketle diğer yarısı da soğuk ve kıraç geçer. Tammuz'un iki dünya arasındaki sürekli gidiş geliş yapması nevsimsel ve tarımsal döngüyü simgeler.
inanna'nın eşi çoban tanrı dumuzi'nin diğer adıdır. musevilik ortaya çıktıktan sonra bile ortadoğu'da hala tammuz'un öldüğü mevsimde yas tutma ve baharda da kutsal evlenme şenlikleri geleneğinin devam ettiğini eski ahit'te ezekiel'ın ağzından aktarılan şu pasajdan görebiliyoruz:
"then he brought me to the door of the gate of the lord's house which was toward the north; and, behold, there sat women weeping for tammuz. then said he unto to me, 'hast thou seen this, o son of man? turn thee yet again, and thou shalt see greater abominations than these."?
"Bundan sonra beni RAB'bin Tapınağı'nın kuzeye bakan kapısının giriş bölümüne götürdü. Orada oturup Tammuz için ağlayan kadınları gördüm. Bana, “İnsanoğlu, bunu gördün mü? Bundan daha iğrenç şeyler de göreceksin” dedi."
ezekiel 8.14-15
muazzez ilmiye çığ'ın inanna'nın aşkı isimli eserine göre anadolu'da kutlanan hıdrellez şenlikleri tammuz'un dirilip inanna ile birleşmesini kutlama geleneğinin uzantısıdır. tevrat'ta geçen süleyman'ın şarkılar şarkısı kısmındaki şiirler de inanna-dumuzi aşkı ve kutsal evlenme törenini anlatan sümer tabletlerindeki şiirlerle paralellik göstermektedir.