post modernizm ile karıştırılmaması gerekir diyeceğim ama o kadar kolay değil.
modern sanat rönesansın doğayı en mükemmel biçimde taklit ülküsünü reddeder. evet, her akım gibi bunu da ne olduğuyla değil, ne olmama iddiasında olduğuyla tanımlıyoruz. emprestyonisler örneğin modern resme dahil edilirler lakin baktıkları şey değil, gördükleri şeyi resmetmişlerdir. modern resmin soyut olması gerekmez. modernizmin tahtının sallandığı 2. dünya savaşı sonunda soyut dışavurumculuk akımı ortalıkta olduğundan böyle hatırlanır. modern sanatın temel kriterlerinden biri otonomluktur.
aslında postmodernizmi kendi başlığında inclemek lazım. ki bu da kolay değil. bir konsensus olmadığından belki imkansız. post modernistler (erlik onları kahretsin) sanatçının ne olmadığı sorusunu, "sanatçı dahidir" fikrini parçalayarak yola çıkarlar. sanat görkemli olmak zorunda değildir. arabayı dikine duvara dayarsın (evet, duvara dayama diye akım var akım) sen sanat dersen sanat olur. bazısı "yapılan değil yapılma süreci sanattır" der. bazısı sıçtım sanat oldu der. söz oyunu değil, gerçek.
sadece resme değinmek bile uzun sürdü. modern müziği barokla başlatan bile var. modernizm bir kapalı aralık değil, uzun sürmüş bir dönüşüm sürecidir.
gündelik hayatta, sosyal yapıda modernizm hakkında üstünkörü yazmak bir boyumu aşar. sosyal- felsefe boyutunda, modernizmin hem savunması hem eleştirisi olan harika bir giriş kitabı için (bkz: modernliğin sıkıntıları)
Kültürel bağlamda modernizm, 19. yüzyılda geleneksel anlamdaki edebi, sanatsal, sosyal organizasyon ve gündelik yaşamın geçerliliğini yitirdiği fikriyle ortaya çıkmıştır.
bir de ilginçtir, aslında sanatlarda tekniği küçümsemez. aksine ilhamsız tekniği küçümser.
geçenlerde bir eleştirmenden duymuştum. "modern resim yapıyoruz diyorlar da, aslında teknikten epey yoksunlar. avrupa'da bu işler böyle yürümüyor. tekniği ve dönemleri iyice özümseyip ondan sonra modern sanata geçiyorlar." tarzı bir şey demişti.
bir orkestra şefinden de "klasikleri hallettik de modernler kaldı" türü bir şey duyduğum için de adama hak vermiştim.
sanayi toplumlarının büyük dünya savaşlarıyla birbirini boğazlaması ve ilerlemeye ilişkin iyimserliğin yerini karamsarlığa ve belirsizliğe bırakmasından etkilenen sanatçıların gerçeğin realizmde olduğu gibi ''basitçe'' anlaşılamayacağından hareketle benimsedikleri ekoldür.
bu ekolün temel önermesi gerçeğin belirsizliklerle dolu olduğu dolayısıyla bu belirsizlikler nedeniyle gerçeğin sanata doğrudan tercüme edilmesinin imkansızlığıdır.
bu anlayışta bir yandan freud'un insan davranışında bilinçaltının belirleyiciliğine yaptığı vurgu ve bilindik zaman ve mekan formüllerini aşan einstein'ın görecelilik teorisi etkili olmuştur.
bütün bunlar gerçeğin son derece karmaşık olduğu ve sanatta bilindik yöntemlerle bu karmaşıklığın karşılanamayacağı düşüncesine götürmektedir.
bu çerçevede, gerçeğin anlamına ilişkin belirsizliği aşmak için farklı yöntemler kullanılmış ve konular alışmadık perspektif ve farklı bakış açılarıyla işlenmiştir.
Modernite ve modernizm kapsam alanları ile birbirinden büyük ölçüde ayrılırlar. Modernite uzun bir süreci kapsar, rönesans ile başlayan bu süreç reform hareketlerinden, aydınlanma çağından, Fransız Devriminden ve Sanayi Devriminden etkilenerek gelişmiş bir dünya görüşü, düşünce sistemidir. Modernizm ise moderniteden doğmuş, 20. yüzyılda görülen değişimlerden etkilenmiş, merkezinde duygular olan olan, soyut anlatımın, yoruma açıklığın öne çıktığı kendinden öncekileri reddeden bir edebiyat ve sanat akımıdır.