bir kara deliğin içinde bulunan, bilinen evrendeki en acayip yerlerden biri. bundan daha acayip olanı tekillik ve kara deliğin içerisi zaten.
olay ufku (event horizon) denilen yerde bildiğimiz fizik kuralları arazi oluyor. kısaca özetlersek ışığın bile kaçamayacağı bir yer düşünün, işte burası öyle puşt bir yer. bir nevi köprüden önceki son çıkış.
en kısa tanımıyla kara deliğin geri dönülemeyen sınırı.
kara delikler evrende bilindiği kadarıyla uzay - zamanı en fazla büken bölgelerdir. bu sebeple, yakınlarında bulunan maddeleri, güçlü gravitasyonel kuvvetleri nedeniyle kendilerine doğru düşmeye zorlarlar. herhangi bir cisim kara deliğin olay ufkuna yakın, ama biraz daha dışarıda bir yerde zarar görmeden hayatına devam edebilir. ancak cisim olay ufkundan içeriye düşmeye başladığında artık geri dönülmez yola girmiştir. buradan geri kaçabilmek için ışıktan hızlı hareket etmek gerekir ki bildiğimiz kadarıyla bunu başarabilen herhangi bir cisim yok gözlenebilen evrende.
olay ufkunda biriken maddeye yığılma diski ya da birikim diski gibi isimler veriyoruz. buradaki ve jet adı verdiğimiz bölgelerdeki mekanizmanın nasıl çalıştığına dair çok net bilgimiz olmasa da, modellemelerden de elde ettiğimiz bazı tahminler var. bir gaz bulutunun kara deliğe doğru hareket ettiğini varsayalım. normal bir kütle etrafındaki yörünge hareketine benzer bir hareket yapacak olan bulut, kara deliğe en yakın geçiş esnasında hızlanır, uzaktayken yavaşlar ve hareketine bu şekilde devam eder. ancak bu henüz bir yörünge hareketi değildir.
şimdi kara deliğe başka yönlerden de başka gaz bulutlarının aynı şekilde yaklaştığını düşünelim. farklı hızlardaki bu bulutların tümü, en yakın geçiş hareketleri esnasında birbirleriyle çarpışmalar da yaşayacaklar. bunun sonucunda, başlangıçta kara deliğe doğru düşerken sahip oldukları kinetik enerjinin bir kısmını kaybedecekler ve yavaşlayacaklar. artık kara delikten uzaklaşacak hızı kalmayacağından bulutlar kara delik etrafında bir yörüngeye oturacaklar. bulutlar arasındaki çarpışmalar ve kinetik enerji kayıpları devam ettikçe yörüngeler de dairesel bir şekle doğru evrilecek. bu arada çarpışmalarla kaybedilen kinetik enerjiler de ısı enerjisine dönüşecek ve bu bulutların sıcaklığı artmaya başlayacak.
burada yine yörünge hareketinden kaynaklı bir durum ortaya çıkacak: bulutların kara deliğe yakın iç kısımları, dış kısımlara kıyasla biraz daha hızlı hareket edecek. bu kez bu farklı hızlardan kaynaklanan sürtünmeler ve enerji kayıpları sonucunda, bulutların iç kısımları daha küçük yörüngelere doğru düşecek. bu şekilde devam eden süreçle biriken madden, kara deliğin etrafında bir yığılma diski oluşturacak. buradaki hareketlerden kaynaklı olarak, korunması gereken toplam açısal momentum, diskin geneline yeniden dağılacak. maddenin bu bölgedeki yoğunluğu ve neden olduğu viskozite, açısal momentumun bu yeni dağılımıyla beraber, iç kısımlarıdaki maddeyi spiralleşerek kara deliğe doğru düşmeye zorlayacak.
yığılma diski üzerindeki gazın spiralleşmesi durumu, belli bir bölgeden itibaren ortadan kaybolur ve kara deliğe düşüşün hızlandığı bir yer ortaya çıkar. işte bu bölgeye olay ufku adı veriyoruz.
son yıllarda yürütülmekte olan bir proje ile, galaksimizin merkezindeki kara deliğe ait olay ufkunun görüntülerini elde etmeye çalışıyoruz. hatta 10 nisanda bu konuyla ilgili bir gelişme yaşayabiliriz. merak edenlerin gözü, kulağı bilim insanlarında olsun.