jeremy bentham insan hareketlerinin sadece iki motive edici güç tarafından -acının engellenmesi ve zevkin peşinden gidilmesi- yönetildiğine inanmıştır. ''ahlak ve hukukun ilkeleri''inde (1789) tüm sosyal ve politik kararların en fazla sayıda insana en büyük mutluluğu elde etmek amacıyla alınması gerektiğini savunur. bentham bu tür kararların ahlaki değerlerinin mutluluk veya haz üretmedeki yararlılıkları ya da etkinlikleriyle ilgili olduğuna inanır. bu ''yararcı'' yaklaşımla çalışan bir toplumda bireyler arasındaki çıkar çatışmalarının, yalnızca mümkün olan en geniş mutluluk ilkesiyle hareket eden yasa koruyucular tarafından düzene konulacağını ileri sürer.
bentham'a göre önerdiği sistemin esas yararlılığı basitliğidir. bu fikirleri benimseyerek genellikle adaletsizliklere ve sıkıntılara yol açan daha karmaşık politik sistemlerin karışıklıklarını ve yanlış yorumlamalarını engelleyebilirsiniz.
bentham daha da tartışmalı olarak her birey tarafından yaşanan mutluluk düzeyinin matematiksel olarak ifade edilebileceği bir ''saadet hesaplaması'' önerir. ona göre bu yöntemi kullanmak, zevkin en üst derecesini üretmek için hesaplanmış görüşün lehine kararlarla etik anlaşmazlıkları çözen objektif bir platform sağlar.
bentham ayrıca zevkin tüm kaynaklarının eşit değerde olduğunda da ısrar eder, yani iyi bir yemek ya da yakın arkadaşlığın sağladığı mutluluk, bir felsefe tartışmasına katılmak veya bir şiir okumak gibi çaba isteyen bir etkinlik veya eğitimden alınana eşittir. bu , bentham'ın sosyal sınıf ya da yetenekten bağımsız olarak herkes için erişilebilir bir tam mutlulukla temel bir insan eşitliğini varsaydığı anlamına gelir.
ayrıca
(bkz: epikuros)
(bkz: thomas hobbes)
(bkz: david hume)
(bkz: john stuart mill)
(bkz: henry sidgwick)
her ne kadar barındırdıkları ögeler kendi içlerinde alt gruplara ayrılabilir olsalar da bentham'a göre insan davranışını belirleyen temel motivatörler acı ve haz ikiliğidir. principles of morals and legislation adlı kitabında bentham, konuya girdiği ilk bölümde moral science ifadesini kullandığından felicific calculus nosyonunu bu düşünüre borçlu olduğumuza şaşırmamamız gerekir.
acı ve haz dikotomisinin de davranışlarımızı belirleyişinin iki temel yolu vardır: hazzı artırmak veya acıyı azaltmak. meşhur tramvay ikileminde olduğu gibi çoğunluğu kurtarmak için tramvayı durdurmak birinci durumun klişeleşmiş bir örneğidir. antinatalizm gibi akımlar ise ikinci durumu esas alır. (bkz: antinatalizm) bugün siyasal islam antinatalist kadınları doğum yapmaya zorlarken, osmanlı imparatorluğu'nda ahmet cevdet paşa'nın öncülüğünde tertip edilen "def'i mefâsid celb-i menafiden evladır." şeklindeki mecelle ilkesinin (30. maddededir) özünde pek farklı bir felsefi prensibe dayanmıyor olması oldukça ironiktir. tavrı dizginleyen müeyyidelerin dini, politik, fiziksel veya toplumsal olabileceğini bentham kitabının üçüncü bölümünde ele almaktadır.
principles of morals and legislation'ın dördüncü bölümü ise felicific calculuse ayrılmıştır. en basit tanımı ile felicific calculus hazzın ve acının değerini ortaya koymayı hedefleyen bir formülasyondur. formülasyonda hazza ve acıya dair dikkate alınan faktörler individüalist seviyede şunlardır:
1) yoğunluk 2) süre 3) kesinlik veya belirsizlik 4) yakınlık ya da uzaklık 5) verimlilik 6) saflık
ilk 4 maddeyi anlamak zaten basittir. burada verimlilik ve saflıktan neyin kastedildiği anlaşılmayabilir. verimlilikten kastedilen değeri hesaplanan acının veya hazzın kendi türünden algıları doğurup doğurmayacağıdır. saflık ise bunun zıttı ile ilgilenir; yani değeri incelenenin karşıtının ne derece oluşacağı ile.
individüalist seviyeden kolektivist seviyeye geçildiğinde ise formülasyona 7. bir madde eklenir ki bu, kapsamdır. kolektivist seviyede kapsam, incelenen olgudan etkilenecek kişi sayısını hesaba katar. bu bakış açısının objektivist ahlaka oldukça zıt olduğunu söyleyebiliriz.
bahsettiklerim mevzuya dair yüzeysel bir bakış açısı edinmek isteyenlere açıklanabilecek olan temel prensiplerdir. principles of morals and legislation'ın özetini bu yazıda yapmak pek mümkün değildir.
bentham aynı zamanda bir kodifikasyon savunucusudur. 500'lü yıllarda justinianus tarafından hazırlatılan kadim roma hukuku külliyatı corpus iuris civilis kodifikasyonun tarihteki örneklerinden biri iken ilginçtir ki 18-19. yüzyılda yaşamış olan bentham, memleketi ingiltere'de hayalini kurduğu reform için gerekli etkiyi yaratamamıştır. anglo-sakson sistemdeki common lawun zedelenmesi arzu edilen bir durum olmamıştır.
buna karşılık, gerek david dudley field'ta, gerek legal realizmin babası oliver wendell holmes'te bentham'dan izler görmek mümkündür. doğrudan olmasa bile bentham, batının hem ekonomi felsefesini hem de hukuk felsefesini derinden etkilemiştir.
modern refah ekonomilerinin temelinde, hayvan hakları savunuculuğunda, feminizmin yükselişinde, abolisyonizmde bentham'ın yadsınamaz etkileri olduğuna bir şüphe yoktur. klasik liberalizm için en önemli figürlerden olan john stuart mill de jeremy bentham olmasaydı, olmazdı.
bugün ise teorilerini modern sinirbilimde temellendiren nöroekonomistlerin makalelerinde sık sık bentham'a atıf yapmaları bentham'ın felsefesinin hâlâ etkili olduğunu göstermektedir.